Samsunda tiyatro bir türlü gelişememiştir. Son yıllarda belediye bünyesinde kurulan Tatbikat Sahnesi ve devamında Oda Tiyatrosunun mevcudiyetine rağmen istenilen düzeye çıkamamıştır. Meselenin detayına girmeden Tiyatronun son 30 yılını inceleyelim.
Aslında eski tarihlerde kentimizde daha canlı bir tiyatro yaşantısı olduğu biliniyor. Kısaca, dokümanlarımızın azlığına rağmen bazı tespitlerimize değineceğiz.
Tekel Sigara Fabrikasının askeri hastanenin karşısına tesadüf eden ve şimdi ana binalara katılmış kısmında, tütün işçisinin eğlencesini temin için Fransızlar tarafından kurulmuş bir tiyatro olduğu biliniyor. Bugün Gazi caddesi üzerindeki Tekel fabrikası pencerelerine dikkat edersek tiyatronun bulunduğu bölümdeki pencerelerin köşeli, fakat asıl fabrika pencerelerinin çağının özelliklerine uygun olarak kemerli olduğunu saptarız. İşte bu eklenti bölümün bulunduğu yerdeki tiyatro binası, daha sonra DARÜL BEDAYİ’nin Samsun şubesi olarak kullanılmıştır.
Bu repertuar tiyatrosu haftanın belli günlerinde sahnesini açıyordu. Tahmin edilir ki İstanbul takviyeli kadrolarıyla bu tiyatro Cumhuriyetin ilk yıllarında da Samsun’a büyük hizmetler vermiştir. Bu binanın bir bölümü yangın sonucu yok olunca, uzun zaman arsası boş olarak kalmış daha sonra bu arsaya Tekel ek binalar yapmıştır.
Cumhuriyet meydanının arka kısmında ahşap bir tiyatronun gezici gruplara hizmet ettiği de biliniyor.
İstiklal caddesi üzerinde eskiden Cumhuriyet ilkokulu ile 23 Nisan ilkokulu olarak kullanılan binalar arasında Kazımpaşa tiyatrosu isminde, eski kiliseden bozma bir tiyatro binası olduğu da biliniyor. Geniş büyük sahnesi, kulisleri, süslü tavanı ve yanlarında locaları ile mükemmel akustiği ile bu bina gerçekten güzel bir tiyatro idi. 1945 veya 46 yıllarında bir zelzele sonucu kullanılamaz hale gelmiş, daha sonra yıkılarak öğrencilere oyun bahçesi haline getirilmiştir.
Başka bir tiyatro ise Nemlizadenin binasındadır. Bu bina üç katlı locaları ile tahminen 1000 kişiye hizmet vermiş, faaliyetler durduktan sonra bina tütün deposu olarak kullanılmıştır.
Bir zamanlar sıtma mücadele binasının bulunduğu alanda Samsun Halkevi’nin arkasında 450 kişilik kapasitesi ile bir sahne mevcuttur. Bu sahnede çeşitli kültür etkinlikleri yapılır, tiyatro temsilleri verilirdi.
Samsun Meşrutiyet Tiyatrosu, Samsun’da Nemlizade Hamdi Beyin yaptırdığı binadır. Meşrutiyetin ilk yıllarında Ahmet Fehim Efendi, burada oyunlar sergilemiştir.
Tiyatro faaliyetlerine bir süre ara verildikten sonra şu an Sağlık İl Müdürlüğü binasının bulunduğu yerde Halk Eğitim Merkezi bünyesinde ve sanat olaylarının başında bulunan Hikmet VURAL’ın yönetmenliğinde 1960 ile 65 yılları arasında çeşitli tiyatro eserleri oynamıştır. Bunlardan elimizde fotoğraf ve dokümanları bulunan oyunlar şunlardır. “KAFA TAMİRCİSİ”, “AYIKLA PİRİNCİN TAŞINI”, “PALAVRA”, “İNSAN SARRAFI”, “İP”. Bu arada Samsun dışından gelen turne tiyatroları da çok çeşitli oyunlar oynamışlardır. Dışarıdan gelen yönetmenler Samsun’da amatörce oynanan yetenekli gençleri ve beraberinde götürmüşlerdir.
Samsun’da profesyonel olan, o tarihlerin oyuncularından bazıları şunlardır. FERDİ AKARNUR - ŞEFİK DÖĞEN - YEKTA KEÇELİ - İLHAMİ ŞAHBAZ-DEMİRCAN TÜRKDOĞAN. Bu insanlar günümüz televizyon, sinema ve tiyatrolarında oyunculuk ve yönetmenlik yapmaktadırlar. Örneği Şefik DÖĞEN Deve Kuşu Kabare Tiyatrosunun genel sanat koordinatörüdür. Aynı zamanda televizyonlarda yapımcılık ve yönetmenlik yapmaktadır. Ferdi AKARNUR ise çok uzun yıllar LEVENT KIRCA Tiyatrosunda, çeşitli tiyatrolarda ve filmlerde oynamış, şu an YASEMİN YALÇIN tiyatrosunda YASEMİNCE’de oynamaktadır.
1964 yılında Devlet Su İşlerinde Teknik Ressam olarak çalışan Celal CANEROĞLU Samsundaki öğretmenlerin desteği ile YEDİNCİ BÖLGE tiyatrosunu kurup, bu isim altında “VATANDAŞ OYUNU” adlı eseri oynamışlardır. Oyunu yöneten CELAL CANEROĞLU, oyuncular ise: CELAL CANEROĞLU-CEMALETTİN ETLİ KAVAKLIGİL-KAYHAN ARAL-ŞEFİK DÖĞEN-MEHMET ŞAFAK-RIZA AKYÜZ-MEHMET GÖKÇE-SEZAİ DİLLİ’dir.
Bu arada oyuncuların çoğu öğretmen olduğundan, tiyatro isminden dolayı muhalefet oluyorlar “niçin DSİ YEDİNCİ BÖLGE” diye.
1965 Yılında aynı kadro SAMSUN TİYATROSUNU kurup ilk oyunları, “VATANDAŞ OYUNU”nu sahneye koyup, yöneten CELAL CANEROĞLU oynayanlar: CEMALETTİN ETLİ KAVAKLIGİL-CELAL CANEROĞLU-KAYHAN ARAL - ŞEFİK DÖĞEN - MEHMET ŞAFAK - RIZA AKYÜZ - MEHMET GÖKÇE-SEZAİ DİLLİ’dir.
İkinci oyun ise YAFES İNCE PINAR’ın sahneye koyduğu “KAMP 17”. Eser şu kadro ile oynanıyor CEMALETTİN ETLİ KAVAKLIGİL-İSMET TAHTACIOĞLU KAYHAN ARAL - YAFES İNCEPINAR - FERDİ AKARNUR - YILMAZ SUNUCU-MEHMET GÖKÇE - REFİK MORAL - YALÇIN ÇAKIR -ŞEFİK DÖĞEN-BAYRAM KETHÜDA-ATİLA TURAN-MUAMMER PEKTAŞ-ENVER ÖZGÜN.
Bu arada 1964 yılında Samsunda tiyatro ile uğraşan insanlar ve yerel basın belediyeye baskılarını artırarak bir tiyatro salonu için kamuoyu oluşturmuşlar ve bunu da başarmışlardır. 1964 de belediye, postanenin yanında bulunan eski hal binasının bitişiğinde, şimdiki belediye iş merkezinin bulunduğu yerde ikinci katta 120 kişilik güzel bir tiyatro salonu yapmaya başlamıştır.
SAMSUN TİYATROSU ismini 1965 yılında SAMSUN ODA TİYATROSU olarak değiştirip, resmi bir tiyatro statüsüne kavuşmuşlardır. Bu tiyatronun faaliyete geçmesinde ve devamında işadamı Yılmaz ULUSOY’un yaptığı maddi ve manevi katkıların unutulmaması gerekir.
Oda tiyatrosunun ilk oyunu CAHİT ATAY’ın yazmış olduğu, Kayhan ARAL’ın sahneye koyduğu “PUSUDA” eseridir. Oyuncular ise: KAYHAN ARAL- ŞEFİK DÖĞEN-ORAL AKDİKEN-FERDİ AKARNUR-MEHMET ŞAFAK-DEMİR ATİLA TURAN’dır.
Aynı yıl yine CAHİT ATAY’ ın “ORMANDA” eseri sahneleniyor. Bu eseri yöneten CEMALETTİN ETLİ KAVAKLIGİL, oynayanlar ise; FERDİ AKARNUR- CEMALETTİN ETLİ KAVAKLIGİL- İSMET TAHTACIOĞLU’dur.
Bu oyunlar Oda Tiyatrosu onarımda olduğundan, Samsun Oda Tiyatrosu adı altında Halk Eğitim Merkezinin salonunda oynanıyor.
1966 yılında tiyatrocular belediyenin yaptırmış olduğu Oda Tiyatrosunun yeni salonuna geçiyorlar.
Bugün ünlü bir gazeteci ve roman yazarı olan Samsun’lu Gazeteci Fazıla ATABEK o günlerde Samsun’da yerel bir gazetede belediye başkanı BÜNYAT ARSLAN ve TİYATRO için şöyle yazmış: “Çok sayın belediye başkanımız, Bünyat ARSLAN’ın derin çabaları sonunda, Samsun bir ODA TİYATROSU’na kavuşmuştur. Geç de olsa Samsun, çok önemli bir boşluğu doldurmuş olacak. Kendisine Samsun Tiyatrosu adına, nice teşekkür etsek azdır. Samsun tiyatro tarihi bir gün yazılırsa, ilk isim haklı olarak sayın BÜNYAT ARSLAN olacaktır.” demiştir. Başka bir yerel gazete ise, “Samsun’da bir perde açıldı. Samsun Oda Tiyatrosu bu mutlu sanat olayından dolayı ne kadar sevinsek yeridir. Mütevazı Oda Tiyatrosunun kuruluşundan engin bir anlayış gösteren belediye Başkanı sayın Bünyat ARSLAN’ın bu olumlu davranışından ötürü kutlarız. Ayrıca tiyatronun kuruluşu ve yaşaması uğruna tükenmez çaba gösteren öğretmenlerimizi de candan tebrik etmek bir görevdir.” diye yazmıştır.
12 Şubat 1966 tarihinde belediye başkanı Bünyat ARSLAN, tiyatronun kendi dergisine şöyle bir demeç vermiş; “Bizler az dahi olsa bu işe başladık, gelecek nesillerin öz olarak bu hareketi devam ettireceklerine iman ediyorum. Böylece yarınki Samsun Bölge Tiyatrosunun temeli atılmış oldu. Bir gün -şayet olurda- Samsun’un tiyatro tarihinde önder olan karınca gibi bıkmadan çalışan arkadaşlarımla beraber bizi de yad ederler ise ne mutlu bizlere.
İnsanların adı unutulur, baki kalan ad değil eserlerdir. Onlar yaşar ve daima onlar konuşulur. Deli gönül Samsun Konservatuarını diler. Söyleyene değil söyletene bak derler. Bir gün Samsun Konservatuarının tiyatro bölümü artık bizler asri mezarlık köşesine göç ettiğimiz zamanlar açılış töreni yapılırsa, yeşil bir ot üzerindeki ıslak kırağı damlası sevinç gözyaşımız olsun.” diyerek duygularını dile getirmiştir.
1966 yılında Oda Tiyatrosunun ilk oyunu, CEVAT FEHMİ BAŞKUT’un “BUZLAR ÇÖZÜLMEDEN” eseridir. Oda Tiyatrosu bu eser için aynı yıl Ankara Orta Doğu Teknik Üniversitesinin düzenlediği ilk tiyatro festivaline davet edilmiştir. “ODTÜ ŞENLİK 66” adıyla yapılan festivale katılan tiyatro topluluklarının içerisinde Samsun Oda Tiyatrosunun “BUZLAR ÇÖZÜLMEDEN” oyunu en iyi oyun, oyunculardan Ferdi AKARNUR en iyi erkek oyuncu, bununla birlikte oyunun yönetmeni 18 yaşındaki GÜLÇİN ÜSTÜNTAŞ (ÖZOVA) ödül alan ilk bayan tiyatro yönetmeni olarak üç birincilik almışlardır.
Bu başarılarından dolayı Samsun’da krallar gibi karşılanıyorlar. Samsun’daki bütün yerel gazeteler “FESTİVAL FATİHLERİ DÖNDÜLER” diye yazmıştır.
“BUZLAR ÇÖZÜLMEDEN” oyununun kadrosu; Yöneten: GÜLÇİN ÜSTÜNTAŞ, oynayanlar: İSMET TAHTACIOĞLU-MEHMET ŞAFAK- FERDİ AKARNUR-ŞEFİK DÖĞEN-EREN GÜLTEKİN-GÜLÇİN ÜSTÜNTAŞ-FAHRETTİN ASLAN-MEHMET ŞEN-MEHMET GÖKÇE- MEHMET ÇAKIR-RAFET UZUN-DİLEK BİLGİN- NECATİ KESİCİ- CEMALETTİN ETLİ KAVAKLIGİL-ERKAL KEÇOĞLU-VEDAT ÇELİK-YILMAZ ELMAS-D.ATTİLA TURAN...
“BUZLAR ÇÖZÜLMEDEN” oyunu tam 47 defa oynayarak, bir amatör tiyatro için rekor sayılabilecek bir başarıya ulaşmıştır.
Daha sonra sırasıyla CAHİT ATAY’ın “ORMANDA” ve “PUSUDA”, Jean Paul SARTRE’nin “SAYGILI YOSMA”, Richard NASH’ın “YAĞMURCU”, Rıfat ILGAZ’ın “HABABAM SINIFI”, Aziz NESİN’in “KARAGÖZÜN ANTRÖNÖRLÜĞÜ”, Rıfat ILGAZ’ın “BİZİM KOĞUŞ”, Turgut ÖZAKMAN’ın “DUVARLARIN ÖTESİ” adlı eserleri oynanıyor. Bu arada Oda Tiyatrosundan siyasi nedenlerden dolayı ayrılan bir grup “19 MAYIS TİYATROSUNU” oluşturuyor, bu tiyatro da sırasıyla, “BİRYOL”, “ÖĞRETMEN”, “DELİ DUMRUL” oyunlarını Halk Eğitim Merkezinde sahneledikten sonra ekonomik nedenlerden dolayı dağılıyor.
Oda Tiyatrosunda 1969-70 yıllarında siyasi çekişmelerden dolayı oyuncular dağılınca Tiyatro bir müddet kapanıyor. Daha sonraları DEMİRCAN TÜRKDOĞAN- İSMAİL HAKKI ŞEN-ALİ POYRAZOĞLU gibi profesyonel sanatçılar gelip Oda Tiyatrosunda bir kaç yıl çalışmışlar ve tutunamayıp Samsun’dan gidince 1973 yıllarında tiyatro perdelerini kapatmıştır. Tiyatro binası da nikah salonuna dönüştürülüyor.
1973 yıllarında kapanan Oda Tiyatrosu yaklaşık 9-l0 yıl kesintiye uğradıktan sonra zamanın Belediye Başkanı Kemal Vehbi GÜL tarafından konservatuar kuruluyor. Fakat bu konservatuarda sadece müzik bölümleri açılıyor. 1981 yılında o günün Askeri Belediye Başkanı Sayın Selahattin EREREN tarafından tiyatro bölümü kurulup bölüm şefliğine Ragıp ERDEN getiriliyor.
Gazi Müzesinin altında bulunan 110 kişilik bir tiyatro sahnesine uygun mekan pek de lüks olmayan basit tahta sandalyelerle donatılıp tiyatronun hizmetine sunuluyor ve tatbikat deneme sahnesi olarak hizmete başlıyor.
1980-1981 tiyatro sezonunda yazar Cevat Fehmi BAŞKUT’un “KOCA BEBEK” eserini Ragıp ERDEN sahneye koyuyor.
1981-1982 tiyatro sezonu için yine Ragıp ERDEN’in yönettiği Turgut ÖZAKMAN’ın “FEHİM PAŞA KONAĞI” sahneleniyor.
1982-1983 tiyatro sezonu için Cahit ATAY’ın “ANA HANIM KIZ HANIM” ve Başar SABUNCU’nun “ŞEREFİYE” eserleri oynanıyor. Daha sonra sırasıyla Ragıp ERDEN ve Hasan ANAYOL’un yönettiği “DELİ GÖMLEĞİ” ve “MAKİNA” eserleri oynandıktan 1 yıl sonra tiyatro salonu tadilat için perdelerini kısa bir süre kapatıyor.
1985 yılı içerisinde zamanın Belediye Başkanı K.Vehbi GÜL tarafından Türkiye’nin en lüks en modern tiyatrosu büyük paralar harcanarak Samsun halkının hizmetine sunuluyor.
1987-1988 Tiyatro sezonunda, daha önce konservatuara bağlı tiyatro bölümüne de “TATBİKAT SAHNESİ” iken, Oda Tiyatrosu statüsüne kavuşturularak ilk oyun NECİP FAZIL KISAKÜREK’in yazdığı Ragıp ERDEN’in sahneye koyduğu “REİS BEY” oyunu ile 16 ocak 1988 perdelerini açıyor. Aynı yıl ŞİNASİ’nin yazdığı ALİ SİNAN DEMİRKALE’nin sahneye koyduğu “ŞAİR EVLENMESİ” sahneleniyor.
1988-1989 tiyatro sezonunda Ragıp ERDEN ve Suat ÖZGÜLTETİN’nin yönettikleri “NALINLAR” ve “DUVARLARIN ÖTESİ” sahneleniyor.
1989-1990 yılında Belediye Başkanları da el değiştirerek Başkanlığa Muzaffer ÖNDER geliyor. Ve yılda bir gün olan 19 Mayıs törenlerini 4 güne çıkararak 16-19 Mayıs Sanat ve Kültür Şenliği birincisini geleneksel hale getiriyor.
Aynı yıl Ordu Belediye Tiyatrosundan gelen GÜLÇİN ÜSTÜNTAŞ, TURGUT ÖZAKMAN’ın “TÖRE” ve Cahit ATAY’ın “KARALARIN MEMEDİ” sahneleniyor. “KARALARIN MEMEDİ” oyunu 19 Mayıs Şenliklerinin etkinliği olarak Samsun’un kenar semt ve mahallelerinde gösteriliyor.
1991 yılında 1995 yılına kadar sırasıyla şu oyunlar gösteriliyor.
ESER , YAZAR, YÖNETEN
Batakhane Güzeli, Erman Canatan, Şahin Saraç
Ay Işığında Şamata, Haldun Taner, Kemalettin Akgün
Ballar Balını Buldum, Neziha Araz, Suat Özgültetin
Yangın Yerinde Orkideler, Mehmet Baydur, Kemalettin Akgün
Vatan Kurtaran Şaban, Haldun Taner, Suat Özgültetin
Buzlar Çözülmeden, C.Fehmi Başkut, Şahin Saraç
Ellerimin Arasındaki Hayat, Peter Ustınov, Kemalettin Akgün
Deliler Arasında, Lope De Vega, Erhan Başoğlu
Şerefiye, Başar Sabuncu,Ersin Erge
Harputta Bir Amerikalı, C. Fehmi Başkut, Kemalettin Akgün
Bir Şeynaz Oyunu, Turgut Özakman, Suat Özgültekin
Eskicinin Tazesi , Federio Gorcia Lorca, Erhan Başoğlu
Kadıncıklar, Tuncer Cücenoğlu , Kemalettin Akgün
Ayla Öğretmen, Orhan Asena, Erhan Başoğlu
72. Koğuş, Orhan Kemal, Kemalettin Akgün
Herhangi Bir Gece Yarısı, Ersin Erge, Ersin Erge
1980-1981 Tiyatro sezonunda perdelerini açan ODA TİYATROSU 1985 yılında Belediye Tiyatro Binasının tarihi bina oluşu nedeniyle, bina Kültür Bakanlığına devredildikten sonra restorasyon amacıyla tiyatro perdelerini kapatıyor.
1996-1997 Tiyatro sezonu itibariyle Samsun’da şu an Büyük Şehir Oda Tiyatrosu, Gazi Belediyesi Tiyatro Topluluğu, Atakum Belediyesi Tomurcuk Tiyatrosu, Canik Belediye Tiyatrosu ve özel tiyatrolardan TİYATRO TİYATRO-UĞUR MAYDA TİYATROSU-O BEN SEN TİYATROSU bulunmaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder