Not: Bu yazının tarafsızlığı konusunda şüpheler var.
Samsun (Canik) Sancağı
Patrikhane istatistiklerine ve 1914'te Osmanlı imparatorluğu zamanında yapılan nüfus sayımına göre Samsun (Canik) Sancağı'nda 35907 Ermeni yaşıyordu. 1915'ten önce 19. yüzyılın ortalarından itibaren Samsun şehir merkezi olmasına rağmen eski yönetim merkezi Çarşamba ekonomik açıdan hâlâ önemli bir rol oynuyordu. Şehir merkezindeki yerleşim yerleri dışında Samsun, Bafra, Çarşamba, Ünye ve Fatsa'da Ermeniler kırsal kesimde yerleşmişlerdi. Ünye'de bulunan 10 köy, Terme yakınlarında 4 ve Çarşamba'da bulunan 20 yerleşim yeri 18. yüzyıl başında Hemşin ve Sev Ked'den gelip Samsun Sancağı'na sığınanlar tarafından kurulmuştu. 1914'te sancakta 49 kilise ve toplam 3254 öğrenciye okuma imkanı veren 74 eğitim kurumu bulunuyordu.
Samsun Kazası
Samsun Osmanlı egemenliğine girmeden önce Asurlular, Mısırlılar, Romalılar ve Bizanslılar gibi pek çok uygarlığa ev sahipliği yapan, tarihi milattan önceye dayanan bir kazaydı.
1860'da nüfusu 3000 iken, takip eden yıllarda iç bölgelere ulaşımı sağlayan bir yol yapılmasıyla beraber nüfus artmış ve kaza büyük ölçüde gelişmiştir. 1914'te kazada yaşayan Ermeniler'in sayısı 5315'ti. Bunların birçoğu Çarşamba ve Tokat'tan gelmişlerdi. 1840'da Ermeni Mahallesi'nde kurulan Saint-Nicolas Kilisesi ancak 1897'de piskoposluk merkezi oldu. 1881'de Büyük Ermeni Tiyatrosu, 1883'te tiyatronun hemen yanında, en önemli eğitim kurumu olan Nersesyan Koleji kurulmuştu. Kolej'de de "Tbrots" adlı bir dergi yayınlanıyordu. Kazada tütün, pamuk, tahta ihracatı yapılıyordu.
Çarşamba Kazası
Samsun (Canik) sancağının eski yönetim merkezi olan Çarşamba Kazası, 1710 yılından itibaren bölgeye yerleşen Hemşinli Ermeniler tarafından Yeşilırmak kıyısında kurulmuştu. 1914 yılında şehir merkezi Çarşamba'daki Ermeni nüfusu 1800'dü. Piskoposluk merkezi olma özelliğini kaybetmiş olmasına rağmen kazada halen bir rahip bulunmaktaydı. Cemaatin dini ayinlerde toplandığı S. Astvadzadzin Kilisesi 1790'da kurulmuş ve en son 1855'te restore edilmişti. En önemli eğitim kurumu 1871'de kurulan Mamigonyan-Şuşanyan Karma Koleji'nde 190 öğrenci öğrenim görmekteydi. Kazada 20 köye dağılmış 21 kilise ve 33 okulu bulunan 13316 Ermeni yaşamaktaydı.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder