Güngör URAS/Milliyet
Bafralı İbrahim, Bafra'dan yola çıktı... Taaaaa... Brezilya'ya gitti. Orada Merkez Bankası Başkanı oldu... Brezilya'nın enflasyonunu dizginledi.
Bafralı İbrahim'in hikayesini anlatayım... Bizim Merkez Bankası Başkanımız İstanbullu Gazi'nin hikayesi ile karşılaştırınız... Bakınız bakalım birbirine benzeyen yanları var mı?
1973 yılında evlendiği Brezilyalı eşi ile Sao Paulo şehrine yerleşen ve Üniversitede ders vermeye başlayan Bafralı İbrahim Eriş, 1990 yılında kendi partisini kurarak seçime katılan Fernando Collor'un takımına girmişti.
Collor'un en yakın yardımcısı Zelia Cardoso De Mello isimli bayan iktisatçı, Üniversitedeki hocası Bafralı İbrahim'i başkan adayına tanıtmış, başkan adayı da yeni partinin ekonomik proğramının hazırlanması sorumluluğunu İbrahim Eriş'e vermişti.
41 yaşındaki Collor beklenmedik şekilde başkan seçildi. Hükümeti kurdu. Zelia'yi Maliye Bakanı yaptı. İbrahim Eriş'i Brezilya Merkez Bankası'nın başına getirdi.
Bafralı İbrahim 17 yıl önce geldiği bir ülkenin Merkez Bankası'nın başına geçiyor, ekonomi ona emanet ediliyordu.
Collor'un başkan seçildiği 1990 yılının şubat ayında enflasyon ayda yüzde 84 idi. Mart ayında fiyatlar yüzde 100 artmıştı. Bütün fiyat ve ücretler enflasyona endekslenmişti. Endeksleme fiyatların kendi arasındaki ve fiyatlarla ücret arasındaki nisbi dengeyi rezil ediyordu.
Gelir dağılımı çok bozuktu. 1990 yılında en fakir yüzde 20 nüfus milli gelirin yüzde 2.0'sini alırken, (bu oran Türkiye'de yüzde 3.5'tir) en zengin yüzde 20 nüfus milli gelirin yüzde 66'sini alıyordu. (Bu oran Türkiye'de yüzde 3 veya yüzde 5 değer kaybediyordu.
Endeksleme sadece üst gelir grubundakilere yarıyor, kendini kurtarabilenler sadece üst gelir grubundakiler oluyordu.
Genelde Brezilya halbuki "Bundan daha kötüsü olamaz" diyerek her türlü acı reçeteyi kabule hazır, en acı ilacı yutmaya istekli hale gelmişti.
İbrahim Eriş ve arkadaşlarının hazırlayıp, Başkan Collor'un cesaretle uyguladığı "acı reçete" sudur:
1) Döviz kuru yeniden belirlendi. Ve döviz kuru sabitlendi.
2) 1988 Brezilya Anayasası, Brezilya parasının değiştirilmesi ve değiştirme şartlarının belirlenmesi yetkisini hükümete vermişti. Hükümet belli büyüklüğün üzerindeki banka mevduatını dondurdu. Mevduat bakiyelerinin 18 ay ödemesiz devreden sonra 24 ay içinde taksitle geri ödenmesini kararlaştırdı. Ödeninceye kadar bankalardaki mevduata TUFE + 6 (Tüketici Fiyat Endeksleri artı yüzde 6 faiz ödeneceği açıklandı).
3) Hisse senetleri, bonolar ve tüm menkul kıymetlerle benzeri yatırımlara yüzde 12 vergi konuldu (Bir anlamda yüzde 12 varlık vergisi sayılabilecek bu vergi nedeniyle borsa çöktü. Piyasa bir sure durdu. Ama bir yıl içinde borsa da piyasa da düzene uyum sağladı. Çalışmaya başladı).
4) Her turlu mevduat, hisse senedi, bono, borç senedi "ada yazılı" hale getirildi.
5) Vergi reformu yapıldı. Vergi kaçakçılığı için "hapis cezası" getirildi.
6) İthalat ile ilgili her türlü tahdit kaldırıldı. Brezilya ekonomisi dışa açıldı.
7) Özelleştirme için hemen uygulamaya geçildi.
Başkan Collor'un uyguladığı politikaların 4 bacağı vardı:
- Bütçe dengesinin sağlanması,
- Ekonominin dışa açılması,
- Özelleştirme,
- Merkez Bankası'nın para politikasında tam bağımsızlığa kavuşturulması.
- Ekonominin dışa açılması,
- Özelleştirme,
- Merkez Bankası'nın para politikasında tam bağımsızlığa kavuşturulması.
İbrahim Eriş Merkez Bankası Baskanlıgı'nda 1 yıl 3 ay kalabildi.
1990 yılından bu yana Merkez Bankası başkanları üç defa değişti. Ama uygulanan politikalar değişmedi.
Devlet Başkanı Collor ve Maliye Bakanı Zelia 1993 yılında iktidardan ayrılmak zorunda kaldı.
Collor zamanında Başkan Yardımcısı olan Itamar Franco başkanlık koltuğuna oturdu. 1995 yılında ise eski solcu, yeni sosyal demokrat Fernando Henrique Cardoso başkan seçildi. 1990'da başlatılan uygulama hiç bir ödün verilmeden sürdürüldü.
1993 yılında ekonominin sorumluluğunu Fernando Henrique Cardoso üstlendi. Cardoso "Real Plan" adı ile istikrar tedbirlerine hız verdi. Özelleştirmeyi hızlandırdı.
Cruzeiroyu ABD dolarına bağlayarak eşitlemek için Cruzeiro yanında bir sanal para değeri oluşturuldu. URV adı verilen bu sanal para ABD dolarına eşitlendi. Cruzeiro ile birlikte etiketlerde yer alan URV değeri, mal ve hizmetin ABD doları üzerinden sabit değerini göstermeye basladı.
Mukaveleler, anlaşmalar, kontratlar bu iki para ölçüsü ile yapılır oldu. Böylece halk mal ve hizmetin fiyatını sabitleyen URV'ye alıştı 1994 yılında ise sanal para URV yerine Real adı ile gerçek bir para birimi çıkarıldı. 1 Real bir ABD dolarına eşitlendi. Cruzeiro tedavülden kaldırıldı.
Böylece Brezilya parası ABD dolarına bağlanıp, dolara eşitlendi.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder