Kültür ve Tabiat Varlıkları-Kavak

TARİHÇESİ

Bu şehrin tarihi, şehrin arkasındaki Kaledoruğu höyüğüne rağmen pek bilinmemektedir. Bu höyükte 1941 yılında yapılan kazı ve araştırmalara göre, Tunç Çağından  başlayarak, Hitit, Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinden kalıntılara rastlanmıştır.

KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARI

HÖYÜKLER  :

KALEDORUĞU HÖYÜĞÜ :  Kavak İlçe merkezindeki höyük, adını üstündeki kaleden almıştır. Höyüğün uzunluğu 350 m., genişliği 250 m., yüksekliği 25 m.dir. Höyük, güney-doğusundan yükselen dik ve sarp kaya kitleleri ile, kuzey batı tarafında da doğal yüksekliği olan bir arazi kesimi üstünde teşekkül etmiştir. 1941 yılında, Kılıç KÖKTEN başkanlığında, Tahsin ÖZGÜÇ ve Nimet ÖZGÜÇ’den oluşan heyet tarafından yapılan kazılar 16 gün sürmüştür. Yapılan kazılar neticesinde; Tunç Çağı, Hitit, Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait kalıntılar tespit edilmiştir.

DİNGİLKALECİK TEPE :   Kavak’ın güney-doğusunda, Ortaköy’de dir. İlk ve Orta Tunç Çağına tarihlenir.

HACIBABA TEPESİ :  Tatarmuslu Köyündedir. İlk ve Orta Tunç, Demir, Helenistik, Roma ve Orta Çağa ait kalıntılar vardır.

DANABASAN TEPESİ :  Büyükçukur Köyü, sınırları içerisindedir. İlk ve Orta Çağa ait kalıntılar tespit edilmiştir.

AYTEPE : Kavak’ın güney-doğusunda, Kuzalan Köyü sınırları içerisindedir. İlk ve Orta Tunç Çağı, Demir, Helenistik, Roma ve Orta Çağa ait kalıntılar tespit edilmiştir.

KALEYİR TEPESİ :  Kavak’ın kuzey-doğusunda yer alır.

TEPESİDELİK TEPE :  Susuz Köyü sınırları içerisindedir. Demir Çağına ait buluntular tespit edilmiştir.

KALETEPE :  Karacaaslan Köyü sınırları içerisindedir. İlk Tunç Çağına tarihlenir

GÜNEYTEPE :  Kavak’ın kuzeyinde Yeralan köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. İlk Tunç Çağına tarihlenmektedir.

TÜMÜLÜSLER :

TEPECİK :  Kavak’ın batısında, Tepecik köyündedir.

TEPESİDELİK TEPE: Kavak’ın kuzey-doğusunda, Susuz köyü sınırları içerisindedir. Tepesi delik höyüğünün üzerindedir.

GÜNEY TEPE: Kavak’ın Kuzeyinde yer alan güney tepe yerleşmesi üzerinde mezarlık alanı tespit edilmiştir.

ANTİK YERLEŞİM  :

ASARKALE :  Kavak’ın kuzey-batısında, Beyköy köyü sınırları içerisindedir.

ÇAMLIK :  Kavak’ın kuzeyinde, Çamlık köyü sınırları içerisindedir.

GÜNEY TEPE :  Kavak’ın kuzeyinde, Yeralan köyü Yanbolu mahallesindedir.

DİNİ VE KÜLTÜREL  YAPILAR

YÖRGÜÇ PAŞA CAMİİ :  Çarşı cami olarak ta bilinir. Halkın yardımı ile, şehrin ileri gelenlerinden Hacı Yusuf tarafından 1911’de yaptırılmıştır. Taş malzemeli ve kubbelidir. Minaresi 1920’de bir Rum usta tarafından yapılmıştır.

YENİ CAMİİ :  Cami mahallesinde aynı adı taşıyan cami 1734 yılında yaptırılmıştır. Küçüktür ve tarihi özelliği yoktur.

BEKDEMİR KÖYÜ AHŞAP CAMİİ: Bekdemir Köyündeki ahşap cami bahçe içerisinde ahşap malzeme ile inşa edilmiştir. Meşe ağacından kalasların birbirine geçmesi ile yapılmış, ahşap direklerle taşınan revakla çevrilidir. Geniş saçaklı kırma çatı Marsilya tipi kiremitli örtülüdür.

Caminin oyma olarak yapılan kapısı bitki motifleri ile süslüdür. Kapının üst tarafında friz halinde parmak motifi süslemesi bulunmaktadır. Daha üste iki pencerenin orta kısmında yuvarlak bir madalyon içerisinde Arapça bir yazı bulunmaktadır.

Caminin içi kök boyadan yapılmış çeşitli bitkiler motiflerle bezemelidir. Caminin avlusunda taştan yapılmış bir çeşme mevcuttur. Çeşmenin ön yüzü iki pano halinde düzenlenmiş, soldaki panonun ortasında bir yuvarlak içinde ay ve çiçek motifi dipte yıldız motifi ve başka motifler işlenmiştir.  Sağdaki pano çeşitli geometrik bitkisel motiflerle süslü olup çeşme harap haldedir.

Hicri 1294 (Miladi 1873) yılında yapılan cami yörede önemli bir eser niteliğindedir. Samsun ilinde bu özelliği ile Çarşambadaki Göçeli camiinden sonra ikinci konumdadır. Ahşap ve içi bezemeli bir örneğe bölgede şimdiye rastlanmamıştır.

DERE CAMİİ: Değirmencili Köyünün güney doğusunda yer alan camii 19 yy. başında yapıldığı tahmin edilmektedir. Caminin yanında bir medrese, imarethane, çeşme ve aş evinden bahsedilse de  günümüzde her hangi bir kalıntıya rastlanmamıştır.

Yedi köyün Cuma camisi olarak kullanılan cami bugün Değirmencili ve Kazanç Köylerinin ortak Cuma camisi olarak kullanılmaya devam etmektedir.

Tamamen ahşap malzemeden yontma tahtadan, çatma başı geçme olarak yapılan camide yer yer çivi kullanılmıştır.

Camiyi dört yanda revak çevreler. Orta direğin başlık kısımları mukarnas taklidi üçgenler ve ortada rozetle süslenmiştir.

Dikdörtgen bir form gösteren dış kapı kemerli olup, iki yana kanadı baklava dilimi, ortada ise boğum ve aralarında rozet şeklinde yıldızların oluşturduğu kabartmalar mevcuttur. Her ne kadar bir kitabeye rastlanmamakta ise de kapının sol tarafında Hicri 1221 (1805), sağ tarafında ise Hicri 1258 (1842), Hicri 1297 (1881), Hicri 1345 (1929) tarihleri mevcuttur.

Bu tarihlerin ilkinin yapım, diğerlerinin onarım olduğu tahmin edilmektedir. Yapıldığı dönemin özelliklerini taşıyan önemli bir eser olup, halen kullanılmaktadır. 

ÇAKALLI HAN:  Samsun’a 35 km. uzaklıkta Eski Samsun-Amasya kervanyolu üzerindedir. Selçuklu Dönemi yapısıdır ve 13.yy. sonlarına doğru tarihlendirilmektedir. Avlulu bir handır. Yapı harap durumdadır. Ancak avlunun boyutları saptanmıştır. Bugün hiç bir iz yoktur. Ahır kısmı birbirine paralel üç sahından oluşuyor. Üst örtüsü tonozdur. Ahır taç kapısı traverten adı verilen gözenekli taşla inşa edilmiştir. Kapı sövelerle desteklenmiştir.

SİVİL MİMARLIK ÖRNEĞİ :

YAŞAR DOĞU EVİ :  Türk güreşçisinin Sembol isimlerinden Yaşar Doğu’nun, evi Emirli köyü merkezinde bahçe içerisinde olup zemin üzeri tek katlıdır.

Ön cephenin üst katı boydan boya çıkmalı olup, çıkma ahşap direklerle taşınmaktadır. Kırma çatılı çatı alaturka kiremitle örtülüdür. Duvarları ahşap kalaslar arasına kerpiç konularak yapılmış, dış sıvası da kerpiçtir. (topraktır.)

Zemin katta içinde için de ocağı bulunan bir oda yer almakta, ikinci kata içten bir ahşap bir merdivenle  çıkılmaktadır. İkinci katın tavanı ahşap kalaslarla örtülüdür. İki oda dışındaki diğer odaların tavanları tamamlanmamıştır. Bu bölümde de içinde ocağı bulunan bir oda mevcuttur.