TRABZON VİLAYET SALNAMELERİ
Hazırlayan: Kudret EMİROĞLU
Bütün Doğu Karadeniz İllerinin Tarih Hazinesi Olan Trabzon Salnamelerinin 22 Cildi Çevrimyazı ve Tıpkıbasımla Yayınlandı
Osmanlı İmparatorluğu döneminde bugünkü bütün Doğu Karadeniz illerinin kapsayarak hepsinin merkezi olan ‘Trabzon Vilayeti’, Vilayât Kanunnamesi’nin gereği olarak ‘vilayet salnamesi’ yayınlamıştı. Vilayetin bütün beldeleri hakkında coğrafi, tarihi, bürokratik, ekonomik ve demografik bilgiler içeren salnameler, Trabzon’da ilki 1869’da sonuncusu 1905’te olmak üzere 22 cilt halinde yayınlanmıştı. Resmi il yıllığı niteliğindeki salnameler, Trabzon Vakfı tarafından yayınlandı.
Trabzon Vilayet Salnamelerinin tamamı, Kudret Emiroğlu tarafından yapılan çevrimyazılarıyla, orijinali Osmanlıca ve Latin alfabesiyle iki taraflı olarak, şamua kâğıda ve bez ciltli olarak bastırılmıştır.
Bugünkü Trabzon, Giresun ve Ordu illeri içeren Trabzon Sancağı, Samsun ilini içeren Canik Sancağı, Gümüşhane ilini içeren Gümüşhane Sancağı ve 1878 yılında Rusya tarafından işgal edilene kadar merkezi Batum olan, bu tarihten sonra merkezi Rize’ye taşınan ve bugünkü Rize ve Artvin illerini içeren Lazistan Sancağı’ndan oluşan Trabzon Vilayeti’ne bağlı bütün beldelerin tarih ve coğrafya bilgileri yanında, idari gelişimleri, yani ne zaman kaza veya nahiye oldukları, atanan ve seçimle gelen yöneticileri, belediye teşkilatının kuruluşu, sanayi ve ticaret odaları, mahkeme ve okulları, kısaca isimleri ile bütün çalışanlarının adlarını içermektedir. Böylece, dedeleri herhangi bir görevde bulunmuş olan hemşerilerimiz onların adlarını, görev sürelerini, rütbe ve nişanlarını salnamelerde görebilirler.
Özellikle nüfus ve okullaşmaya, yol ve ulaşım bilgilerine önem verilen Salnamelerde beldelerde bulunan medrese, cami, hamam, çeşme, han, vb bütün yapıların dökümü, pazar mahalleri ve uzaklık cetvelleriyle üretim istatistikleri yer almaktadır. Bazı ciltlerde asar-ı atika (antika/tarihi eser ve anıtlar) üstünde durulurken, bazılarında verilen maden imtiyazlarına, bazılarında yatırlara ve kutsal sayılan mevkilere önem verilmiş, bir diğer ciltte ise örneğin tütün üretimi üstünde durulmuştur. İlk cildi 112 sayfa olan salnameler gittikçe geliştirilmiştir ve son 22. cildi 462 sayfadır. Vilayetin bütçesi, kazaların vergi ve üretimleri, evlenme, pasaport ve seyahatten suç istatistiklerine kadar verilen bilgiler de yıllar içinde çeşitlenmektedir.
Vilayet Salnameleri, Osmanlı devletinin Tanzimat sonrası modernleşme zihniyetinin sonucu olarak yayınlanmışlardır ve bu dönüşümü de yansıtmayı amaçlamaktadırlar. İlk kez 1864’te çıkartılmış olan Vilayât Kanunnamesi gereği vilayetlerde matbaalar kurulmuş ve vilayet gazeteleri ile birlikte salnameler yayınlanmıştır. Trabzon Vilayeti’nde de 1869’dan sonra gerek kamu kurumlarında gerek eğitimde ve yönetim anlayışında yaşanan değişiklikleri 22 cilt boyunca izlemek ve 36 yıl boyunca yaşanan toplumsal gelişimi gözlemlemek mümkündür. Aralık 1993’te yayınlanan 1871 tarihli 3 ve Ocak 1994’te yayınlanan 1872 tarihli 4. ciltte olduğu gibi, bazı ciltlerde ek olarak vilayet haritası bulunduğu gibi, son ciltler de üretim ve yol haritaları yanında fotoğraflarla da süslenmiştir.
Cilt 1 - 1869
Cilt 2 - 1870
Cilt 3 - 1871
Cilt 4 - 1872
Cilt 5 - 1873
Cilt 6 - 1874
Cilt 7 - 1875
Cilt 8 - 1876
Cilt 9 - 1877
Cilt 10 - 1878
Cilt 11 - 1879
Cilt 12 - 1881
Cilt 13 - 1888
Cilt 14 - 1892
Cilt 15 - 1894
Cilt 16 - 1896
Cilt 17 - 1898
Cilt 18 - 1900
Cilt 19 - 1901
Cilt 20 - 1902
Cilt 21 - 1903
Cilt 22 - 1904
Trabzon Vakfı Yayınları
Trabzon Vilayet Salnameleri
22 Cilt, 2. Hamur,
Sert Sıvama Kapak
ISBN: 978-915-7871-11-7
Etiket Fiyatı: 660,00 TL
