1887 yılında Rejiye karşı halkın ilk tepkisi Samsun'da olur. Tütün üreticileri toplu halde Samsun'a yürür, şikayetlerini içeren bir dilekçeyi padişaha iletmek üzere valiye verirler.
(...)
Osmanlı Devleti son dönemlerinde borçlarına çözüm bulabilmek amacıyla, borç veren yabancıların temsilcileri ile görüşmelerde bulunur. Yapılan görüşmeler neticesinde Muharrem Kararnamesi ile 13 Ocak 1882 tarihinden başlayarak bazı devlet gelirlerini, borcuna karşılık ayırarak bu gelirlerin idaresini alacaklılara bırakır.
Osmanlı Devleti son dönemlerinde borçlarına çözüm bulabilmek amacıyla, borç veren yabancıların temsilcileri ile görüşmelerde bulunur. Yapılan görüşmeler neticesinde Muharrem Kararnamesi ile 13 Ocak 1882 tarihinden başlayarak bazı devlet gelirlerini, borcuna karşılık ayırarak bu gelirlerin idaresini alacaklılara bırakır.
Tütün Tekel'in geliri bu kararnameye göre borç ödemesine ayrılır. Kararnamede tütün tekeli mutlak ve değiştirilemez olarak yer alır.
Muharrem Kararnamesi ile devletin en önemli gelir kaynaklarını yönetmek için Duyun-u Umumiye-i Osmaniye-i Meclisi İdaresi kurulur.
Duyun-u Umumiye'nin, tekelinin reji şeklinde işletilmesi için hükümete yaptığı öneri kabul edilerek, 1883 yılında çıkarılan ferman ile reji imtiyazı 30 yıl süre ile Mösyö Devey'e verilir. 2 Nisan 1884 yılında şirket kurularak faaliyete geçer.
ŞİRKETİN YETKİLERİ
- İç tüketimde kullanılacak tütünleri satın alma, imal ve satma hakkına tek başına sahip olacak ve resimleri tahsil edecekti.
- Sigara ve diğer tütün mamullerinin üretim hakkı rejiye ait olacaktı.
- Reji tüccar gibi tütün ihraç edebilecekti.
- İhraç edilecek tütünler haricindeki ülkede kullanılacak tütünler sadece rejiye satılabilecekti.
- Sadece rejinin ürettiği tütün mamulleri ülkede satılabilecekti.
Reji faaliyete başladığı ilk üç yılında zarar eder. Başlattığı alım fiyatını düşük tutma ve diğer adaletsiz uygulamaları sonucu kâra geçer. Bu nedenle Reji'den en çok etkilenen, zarar gören tütün üreticileri olmuştur.
Şöyle ki, Reji'nin çalışmaya başladığı tarihi izleyen 15 yılda üreticilere ödenen fiyat yüzde 31,5 geriler. Kaçakçılığa karşı mücadele için Reji İdaresi tarafından kurulan silahlı Kolcular halktan ve kısmen de kolculardan 20 binden fazla insanın ölmesine neden olur.
REJİ'YE KARŞI TEPKİLER
1887 yılında Rejiye karşı halkın ilk tepkisi Samsun'da olur. Tütün üreticileri toplu halde Samsun'a yürür, şikayetlerini içeren bir dilekçeyi padişaha iletmek üzere valiye verirler.
1894 yılında Trabzonlu tütün üreticileri fiyat düşüklüğü ve Reji'nin baskıcı uygulamalarını toplantılar yaparak protesto ederler. Ancak Reji'nin zalim uygulamaları artarak devam eder.
30 yıllık imtiyazla yabancılar tarafından işletilen Reji 1912 yılına kadar sürer. Osmanlıya verdiği borca karşılık imtiyaz süresini yeniden uzatan, kârını Osmanlı'dan gizleyen Reji İdaresi, çıkardığı hisse senetlerini de Paris Borsası'nda satarak büyük kârlar elde eder. Uyguladığı alım politikasıyla tütün üreticilerini perişan etmeyi sürdürür.
Ta ki, Kurtuluş Savaşı'na ve sonrasında toplanan İzmir İktisat Kongresi'ne kadar. İzmir İktisat Kongresi'nde gerek çiftçi gerekse tüketiciyi istismar etmesi, devlete ödediği hissenin düşük olması nedeniyle verilen imtiyazın kongrede kaldırılması istenir. 1925 yılında Reji İdaresi 4 milyon TL ödenerek satın alınır. Reji'den kurtulunur.
(...)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder