Uygar Özesmi ve Stacy Özesmi
University of Minnesota, MacArthur Interdisciplinary Program on Peace and International Cooperation and Conservation Biology - 260 Social Sciences Bldg 267 - 19th Ave South Minneapolis, MN 55455 USA
Bu yazıda Samsun'un Lâdik ilçesindeki Lâdik Gölü'ne (40°54'K 36°00'D) 27 Temmuz 1997'de yaptığımız kus gözlem gezisinin sonuçlarını veriyoruz.
Göl, Lâdik ilçesinden doğuya doğru uzanan Erzincan yolunun yaklaşık 15. kilometresinde yer almaktadır. Landsat MSS uydu görüntüsüne göre, Lâdik Gölü yaklaşık 400 hektarlık bir alan kaplayan, değişken bir yüzey alanına sahip tatlı su gölü özelliğindedir.
1987 yılı uydu görüntüsü, gölün önemli bir kısmının sazlıklarla ve diğer sucul bitkilerle kaplı olduğunu göstermektedir. 1997 yılında ise göl yüzeyindeki sucul bitkilerin ileri derecede azaldığını ve yalnızca bazı küçük saz adalarının varlıklarını sürdürebildiklerini gördük.
Yöre halkının ve Yılmaz (1996)'nin verdiği bilgilere göre DSI (Devlet Su İşleri) tarafından gölün kuzey bölgesine inşa edilen set, göldeki su seviyesinin artmasına sebep olmuştur. Lâdik Gölü, Amasya'nın Suluova ilçesi topraklarını sulamak için yapılan Yedikır Baraj Gölü'nün yedek su deposu görevini görmektedir. Lâdik Gölü bu nedenle halen baraj gölü olarak kullanılmakta ve sulama mevsimi öncesinde su düzeyi yükseltilmektedir. Lâdik Gölü ve çevresindeki tarım alanları gölde su biriktirilmesi nedeniyle sular altında kalmış, önemli tarımsal arazi kaybı olmuştur (Yılmaz 1996). Bize göre göldeki su düzeyinin artışı, sucul bitkilerin azalmasının temel nedeni olarak değerlendirilebilir.
Gölde halen balıkçılık yapılmakta, gölden sazan (Cyprinus carpio) ve turna balığı (Esox lucius) çıkmaktadır. Bir balıkçıdan aldığımız bilgilere göre su düzeyindeki artışın ardından, gölde yakalanan balık miktarında da bir düşme olmuştur. Bunun sebebi trofik düzeyin düşmesi veya turna balıklarından (predator) kaçmak için sucul bitkilerin arasına sığınan sazanların (detrivor) artık kaçacak yeri kalmaması olabilir. Predasyon ile sazan populasyonlarındaki düşmeyi, takiben turna populasyonunun da azalması düşünülebilir. Balık avındaki azalmanın ne kadarı aşırı balık avcılığı ile ilgilidir, bu konuda her hangi bir bilgimiz yok, ilerisi için önemli bir araştırma konusu olabilir.
Gölün doğal yapısını etkileyen bu değişiklikler, büyük bir olasılıkla bölgedeki su kuşu popülasyonlarında da ciddi küçülmelere yol açmıstır. Daha geniş kapsamlı bir ornitolojik çalışmaya ihtiyaç olmakla beraber, Lâdik Gölü'nün bütün bu değişikliklere rağmen su kuşları açısından önemini koruduğu söylenebilir. Göldeki iki saatlik (17:00-19:00) gözlem sırasında kaydettiğimiz su kuşu türleri Tablo 1'de verilmiştir. Gözlem süresinin kısa olması nedeniyle bu liste tam olmayıp, bir on araştırma olarak değerlendirilmelidir.
Gece balıkçılı Nycticorax nycticorax - En az 100 bireylik bir grup batıya doğru uçarak alabalık lokantasının önünden geçmişlerdir. Bölgede üremeleri olası olup, göl üstündeki saz adacıklarında en az 10 kadar genç bireye rastlanmıştır.
Alaca balıkçıl Ardeola ralloides - 2 birey kaydedilmiştir
Küçük ak balıkçıl Egretta garzetta - 50 civarında birey sayılmıştır. Bölgede üremesi olasıdır.
Gri balıkçıl Ardea cinerea - En az 100 bireylik bir grup gölün güney batısındaki Polat köyüne doğru uçarken gözlenmiş ve köydeki yuvaları bulunarak türün bölgede ürediği kanıtlanmıştır. Bölgedeki koloninin büyüklüğü ayrıntılı bir şekilde incelenmelidir.
Erguvani balikçil Ardea purpuea - 5 birey kaydedilmiştir.
Kara leylek Ciconia nigra - 2 birey kaydedilmiştir. Gölün çevresi bu türün üremesi için uygundur.
Leylek Ciconia ciconia - 6 birey kaydedilmiş, göl civarındaki köylerde 2 adet yuva görülmüştür.
Yesilbas Anas platyrhynchos - Toplam 12 ergin birey sayılmıştır. 2 dişi ergin birey ile birlikte gözlenen yumurtadan yeni çıkmış 6 ve 8 yavru bu türün bölgede ürediğini göstermektedir.
Uzunbacak Himantopus himantopus - 15 birey sayılmiş, bu kuşlardan bazılarının teritoryal davranış gösterdikleri kaydedilmiştir. Bölgede yüksek olasılıkla üremektedir.
Kizkusu Vanellus vanellus - Kıyı boyunca çiftler veya daha büyük topluluklar halinde, toplam 150 birey kaydedilmiştir. Bölgede büyük olasılıkla üremektedir.
Yesil düdükçün Tringa ochropus - Yaklaşık 20 birey kaydedilmiştir.
Karabas marti Larus ridibundus - En az 100 birey kaydedilmiştir.
Gümüs marti Larus cachinnans - En az 10 birey kaydedilmiştir.
Sumru Sterna hirundo - En az 100 birey kaydedilmiştir.
Küçük sumru Sterna albifrons - 2 birey kaydedilmiştir.
Ak kanatli sumru Chlidonias leucopterus - En az 20 bireyden oluşan iki ayrı grup kaydedilmiştir.
Lâdik Gölü civarında gözlenmiş ve bölgede üremesi olası olan diğer türler şöyledir.
Kaya güvercini (Columba livia),
Tepeli toygar (Galerida cristata),
Tarla kuşu (Alauda arvensis),
Kızıl sırtlı örümcekkuşu (Lanius collurio),
Boğmaklı ardıç (Turdus torquatus) 6 birey,
Lâdik Gölü'nün civarındaki dağlık alanda yer alan meşeliklerde;
Leş kargası (Corvus corone);
Kuzgun (Corvus corax) 2 birey,
Göl civarındaki dağlık alanda;
Serçe (Passer domesticus) ve
Saka (Carduelis carduelis).
Yukarıdaki sayılar, Yarar ve Magnin (1997)'de verilen Önemli Kuş Alanı (ÖKA) Türkiye için popülasyon eşik değerlerini sağlamamaktadır. Ancak göl, barındırdığı su kuşu popülasyonları nedeniyle potansiyel ÖKA olarak değerlendirilebilir. Bölgenin kuşlar açısından önemini tam olarak anlayabilmek için ayrıntılı bir araştırmaya ihtiyaç vardır. Bölge özellikle üreyen balıkçıl popülasyonları açısından incelenmelidir.
Akdag'da (1300 m - 1800 m) gözlemlerimiz sırasında orman tahribinin tersine döndüğünü gördük. Lâdik'in odun yerine kömür ve mazot ile ısınmaya başlamasından sonra meşelikler hızla genişlemiş ve Akdag'ın geniş alanları 30 yılda meşelerle kaplanmıştır. Dağda kuşlar dışında memelilerden Gelincik'e (Mustela nivalis) rastlanmıştır.
Referanslar
1-) Yarar, M. ve G. Magnin (1997) Türkiye'nin Önemli Kus Alanlari. Dogal Hayati Koruma Dernegi, Istanbul.
2-) Yilmaz, C. 1996. Sulama Amaçli Baraj Sularinin Altinda Kalan Tarim Alanlari ve Derbent Baraji - Bafra Ovasi Sulama Projesi. Akademik Açi, 2:219-239.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder