Genel Sonuçlar:
Araştırma süresi: 102 gün (Haziran - Ekim 2003)
Toplam katedilen yol: 24011 km
Araştırılan iller: Ağrı, Amasya, Ardahan, Artvin, Bartın, Bayburt, Bingöl, Bitlis, Bolu, Düzce, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Iğdır, Karabük, Kars, Kastamonu, Kayseri, Malatya, Muş, Ordu, Rize, Samsun, Siirt (GD), Sinop, Sivas (OA), Tokat, Trabzon, Tunceli, Van ve Zonguldak.
Kaydedilen görsel malzeme: 2532 adet analog fotoğraf, 6149 adet (3713 Mb) dijital fotoğraf, 26 saatlik film
Arkeolojik Sonuçlar:
Araştırılan dönem: Paleolitik/Epipaleolitik, Neolitik, Kalkolitik ve İlk Tunç Çağı (İTÇ)
Hedeflenen yerleşme sayısı: 766
Hedeflenen yerleşmelerin çağlara göre dağılım: 38 Paleolitik/Epipaleolitik, 4 Neolitik, 140 Kalkolitik, 504 İTÇ, 80 Kalkolitik + İTÇ, 14 Diğer
Hedeflenen yerleşmelerin türlere göre dağılım: 466 Höyük, 146 Yamaç Yerleşmesi, 53 Düz Yerleşme, 20 Tekil Buluntu Yeri, 13 Mezarlık Alanı, 11 Konaklama/İşlik Yeri, 5 Dağınık Buluntu Yeri, 4 Kaya Sığınağı, 4 Mağara, 44 Diğer
Gidilemeyen yerleşme sayısı: 43 (Askeri bölge içinde kalan; araştırmacılarca adından başka bilgi verilmeyen; tahrip edilmiş ya da tümüyle yok olmuş yerleşmeler)
Bulunamayan yerleşme sayısı: 60 (Araştırmacılarca yer tarifi yetersiz olanlar; tahribat nedeniyle tümüyle yok edilmiş olanlar; çağdaş yapılaşma altında kalmış olanlar)
Araştırılan yerleşme sayısı: 663
Tahribat Sonuçları:
Tahribatın belgelendiği yerleşmeler: 589
Araştırılan yerleşmelerin tahribat türüne göre dağılımı*: 164 Definecilik/kaçak kazı, 120 Tarım, 87 Baraj, 69 Define+Tarım, 58 Yapılaşma, 38 Tarım+Yapılaşma, 27 Define+Yapılaşma, 14 Doğal, 8 Yol, 4 Diğer.
Yörelere göre tahribat türü:
İstatistiklerde de görüldüğü üzere, Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerindeki arkeolojik tahribatın yoğunluğunu, kaçak kazı ve defineciliğin yol açtığı tahribat türü oluşturmaktadır. Özellikle Doğu Karadeniz’de görülen ve dozerlerle yapılan kaçak kazılar, yerleşmelerdeki tabakalanmayı tamamen yok etmektedir. Defineciliğin öne çıktığı bazı iller ise Van, Siirt, Muş, Tokat/Zile’dir.
Genelde iki bölgede de, tarım faaliyetlerinin neden olduğu tahribat ikinci sırada gelmektedir. Geçmiş yıllarda saptanan tarla açmak, toprak birleştirmek amacıyla höyüklerin tıraşlanmasının neden olduğu tahribat yöre halkı tarafından bilinçsizlik ve kayıtsızlık sebebiyle sıradan bir durum olarak kabul görmekte, özellikle tek kültür tabakasına sahip yerleşmeler oldukça zarara uğramakta, hatta çoğunlukla yok olmaktadır.
Batı Karadeniz bölgesinde (Amasya, Samsun, Sinop, Kastamonu) Köy Hizmetleri, DSİ ve Karayolları gibi kurumların neden olduğu tahribat dikkat çekicidir. Ayrıca kaçak kazı tahribatının birçoğunda da, kamu kurumlarında bulunan araçların kullanılması düşündürücüdür.
Doğu Anadolu bölgesinde —özellikle Elazığ ve Erzurum’da— çarpık yapılaşmanın neden olduğu tahribat ön plandadır. Birçok çağdaş köy arkeolojik yerleşmelerin üzerine kurulmuş, buralardan toprak çekilmiş (ve halen çekilmekte); tarihöncesi çağlara ait höyüklerin yeri ve boyutları, artık sadece, yaşlıların hatırladığı birer anı olarak kalmıştır.
*Tahribat türlerinin açıklamaları:
Tarım: Her türlü tarımsal faaliyet (ekim, tesviye, toprak çekme, teraslama, sulama kanalı vd.)
Yapılaşma: Ev, otel, benzinlik, tatil sitesi, park, baraj, fabrika, elektrik direği, doğalgaz hattı, antik yerleşme, çağdaş mezarlık vd.
Kaçak kazılar: Definecilik
Maden/Ocak: Taş, kireç, kum ocağı vd.
Yol: Anayollar, tali yollar, köy yolları, traktör yolları, köprü vd.
Doğal: Deprem, yangın, erozyon, toprak çöküntüsü, dere, nehir taşması vd.
Diğer: Antik yapı vd.
Tahribatın Görsel Belgelerinden Bazı Örnekler
Çeş Tepesi (Samsun/Havza)
İlk Tunç Çağı’na tarihlenen 5000 yıllık yamaç yerleşmesinin kuzey-kuzeydoğu eteği dozerle toprak alınarak düzeltilmiş ve tarla haline getirilmiş. Tarım amaçlı tahribatın belirgin bir şekilde gözlendiği yerleşmenin güneybatı yamacı da definecilerden nasibini almış.
Hacıbaba Tepesi I (Samsun/Bafra)
Yaklaşık 5000 yıllık İlk Tunç Çağı höyüğünden yol yapımında kullanmak ve tarım alanı açmak için bol miktarda toprak alınmış, hemen eteğinden itibaren yapılaşma başlamış ve yerleşmenin büyük kısmı yok olmuş. Fazla söze gerek olmayan, sadece bir fotoğrafın bile tahribatın boyutlarını anlatmaya yettiği bir örnek.
Manevra Tepe (Samsun/Havza)
Yaklaşık 5000 yıllık İlk Tunç Çağı yerleşmesinin batısından Hamaayağı Beldesi’ne yol yapmak için karayolları ve belediye tarafından kesilerek toprak çekilmiş. Bu nedenle binlerce yıllık kültür tabakaları da alınıan toprakla beraber yok olmuş ve höyükten geriye yok denecek kadar az bir kısım kalmış.
Oymaağaç Höyük
Höyüktepe (Samsun/Vezirköprü)
Yaklaşık 5000 yıllık bu İlk Tunç Çağı köyünün üzerinde günümüz Oymaağaç Köyü sakinleri yoğun bir şekilde tarım yaparak yerleşmenin devamlı bir şekilde tahrip olmasına neden oluyor. Bütün etekleri tütün ekilmiş durumdaki höyüğün batı kesimi teraslanarak tarla haline getirilmiş ve doğu eteğine de 2-3 yıl önce iki katlı bir ev inşaa edilmiş.
Sivritepe (Samsun/Alaçam)
Yaklaşık 5000 yıllık bu İlk Tunç Çağı yerleşmesi de yapılaşma nedeniyle büyük oranda tahrip olmuş durumda. Etekleri kesilerek tarım arazisi olarak kullanılan höyüğün üzerinde ise bir televizyon vericisi, toprak oyularak dikilmiş bir Atatürk levhası ve kuzey-kuzeybatıdaki Alaçam İlçesi’nden tepeye kadar ulaşımı sağlayan bir yol bulunuyor.
Şeyhsafi Höyüktepe (Samsun/Havza)
Etrafı verimli tarım alanlarıyla çevrili bir İlk Tunç Çağı yerleşmesinin üzerinde de yoğun bir biçimde tarım yapılmasına, eteklerinin tıraşlanarak tarla yapılmasına ve yamacına da birkaç ev kondurulmasına bu kadar örnekten sonra belki de artık fazla şaşırmamak gerek! Sürekli devam eden tarım nedeniyle tahrip olmaya devam eden höyüğün üzerindeki belgeleme çalışmaları sırasında ayrıca oldukça eski, sembolik bir defineci çukuruna da rastladık.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder