Türk Milletinin kötü kaderini değiştiren kurtuluş meşalesi, 16 Mayıs 1919'da İistanbul Galata Rıhtımından yola çıkartıldı ve 19 Mayıs 1919 Tarihinde Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşları tarafından Samsun'da yakıldı...
1951 yılında İngiliz seyyah Lord Kinross ; İstanbul’dan bir Karadeniz gezisi yaparak yaşadıklarını bir kitapta toplar. Kitapta Samsun’u (Amisos) çok kısa anlatmaktadır. Yarım sayfalık yazıda Samsun için devrin gezgini Kinros özetle şöyle der; “Küçük bir Liman şehri. Ama bu sıralar Amerika’lıların yardımıyla büyümeye ve Karadeniz’in çevredeki en önemli limanı olmaya hazırlanıyor. Kırmızı çatılı, beyaz badanalı küçük evleri, stadyumu, bankaları ve geniş caddelerine rağmen hala önemsiz bir kent.”
Samsun veya tarihteki adıyla Amisos, gerçekte İngiliz gezginin söylediği gibi önemsiz bir kent değildir. Aksine, çok önemli evreler yaşamış bir yerleşim birimidir. Tarihteki Amisos uygarlığının başşehridir. Geçmişte İ.Ö. 5000’lere kadar giden yerleşik hayatla, yaklaşık 7000 yıllık bir kenttir . Üstelik , bol doğal su kaynakları, zengin bir bitki örtüsü ve Karadeniz’e uzun bir sahili vardır. Kızılırmak ve Yeşilırmak’ın verimli deltaları üzerine kuruludur. Mitolojik çağlarda, Sinop’a kadar tahıl, zeytin ve portakal yetiştirildiğini, M.Ö. 1044 yıllıyla tarihlenen yazılı kayıtlarda, Amisos Palamudunun tuzlanarak Yunanistan ve Ege adalarına satılmış olduğunu görüyoruz. Ticaretle zenginleşmiş bir kent . 13.yy’da gelen Selçuklu’lar, Amisos’lulardan ticareti öğrenip onları savaş konusunda eğitmiş, iki halk kaynaşarak uzun süre iyi koşullarda yaşamışlar. Ama Amisos, hem verimli bir kent olması , hem konumu itibariyle sürekli fetihler, savaşlar ve yıkımlar yaşamış. Gaskalar, Hititler, Persler, Makedonya, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı İmparatorluğu yönetimi altına girmiş. Geçirdiği büyük bir yangınla tamamen yanmış, ama her yangın veya talan sonrasında bu verimli kent yeni baştan inşa edilerek yeni uygarlıkların ve yeni hayatların merkezi olmuş. 19 Mayıs 1919 yılında, çetin bir deniz yolculuğuyla Samsun Limanına ayak basan Mustafa Kemal Atatürk, kurtuluş savaşı meşalesini bu kentte yakarak, yurdun en ücra köşelerini özgürlük ve direnç ışığıyla buradan aydınlatmış.
Yaklaşık 7000 yaşındaki Amisos şehri bütün bu uygarlıkların devamında kendisini bu günlere getirmeyi başarmış. Şimdi Turizme açılarak geçmişini gelecek günlere taşımaya hazırlanıyor. Fakat, Karadeniz bölgesindeki eski yerleşimler Akdeniz uygarlıklarındaki görkemli taş yapılara sahip olmadıklarından ( sürekli olarak yapılaşmada ahşap kullanılmış) Arkeolojik kazılardan fazla nasiplenememişler. Genelde hareketli ve zengin bir hayat yaşayan Karadeniz kentleri özellikle de Amisos, ikinci planda kalmış görüntüsü veren tarihi kentler sıralamasına girmiş. Amisos uygarlığının merkezi üzerinde konumlanan Amerikalı askeri birlikler zamanında, antik şehrin üst katmanlarındaki tarihi kalıntıların kaybolduğu tahmin ediliyor. Diğer kalıntıların bir kısmının bu gün de askeri alan içinde olması, bir kısmı üzerinde de yapılaşma bulunması, kalanların şimdilik gün yüzüne çıkarılmalarını engelliyor.
Kızıldağ’dan doğup Samsun Bafra’da denize dökülen Kızılırmak ve Söke Dağlarından doğan Yeşilırmak’ın verimli deltaları üzerindeki Samsun ve ilçeleri , Canik Dağları yaylalarını da kapsamış. Karadeniz sahil şeridini İç Anadolu Karayoluna bağlayan antik bir yola, yolu koruma amaçlı kurulmuş antik bir kaleye (Asarkale) ve Paflagonya tipi mezarlara da sahip. Bilindiği gibi tarihe “Amazonlar” olarak geçen dünyanın en profesyonel kadın savaşçılarının yaşadığı yer olarak da Samsun’un Terme ilçesi gösterilmektedir.
Samsun, yeşilin ve mavinin muhteşem uyumunu gözler önüne sererken, eşsiz bir Arkeolojik hazineyi ve kurtuluş savaşımızın inanılmaz öykülerini dillendiren önemli belge ve araçları da sergiliyor. Atatürk’ü Samsun’a ulaştıran emektar Bandırma Vapuru daha sonraki yıllarda sökülerek satılmıştı ama Samsun’lular yıllar sonra geminin birebir ölçüsünde eşini yaptırıp özel bir parkta ziyarete açtılar. Atatürk’ün kaldığı Mıntıka Palas Otelini, bitişiğindeki yapıyla birleştirip mükemmel bir Atatürk Müzesi oluşturdular. Müze zengin bir Atatürk fotoğraf arşivine ve özel eşyalarına sahip. Samsun’un Arkeoloji Müzesi küçük fakat paha biçilemez eserlerden oluşmuş. Hemen girişteki holde, bir konuttan çıkartılmış taban mozaikleri bütün haşmetiyle gelenleri büyülüyor. Mozaiklerde harika bir kompozisyon uygulanmış. Ortada, Truva’ya savaşmaya giden Akhilleus (Aşil) ve oğlunun geri dönemeyeceğini bildiği için ağlayan annesi tanrıça Theitis resmedilmiş. Kenarlarında, 4 mevsimi tefsir eden 4 figür var. Ve müzenin asıl ihtişamı Amisos mezarlarından çıkartılan altın taç ve insanı hayrete düşüren bir incelikle yapılmış zarif takılarda. Müze yetkilileri, mezarlardan çıkartılan bu objelere değer biçilemediğini ifade etmekteler. Tabii Karadeniz’in derin sularından çıkartılmış değişik anforaların çokluğu da yöreye ait bir özellik. Fakat sizi şaşırtacak asıl görsellik , “anaerkil bir toplumun” belgesi olarak gösterilebilen tanrıça heykelciklerinin çokluğu olacaktır. Müzedeki sikkelerin çokluğu da Amisos’un geçmişte önemli bir ticaret merkezi olduğunu vurguluyor.
Samsun yani Amisos gitmek istenecek kadar güzel bir şehir. Doğaya, tarihe, yaşam kaynağı suya, uygarlık getiren denize sahip. Yeşil ve mavi inanılmaz bir uyumla bolluk ve güzellik katmışlar Samsun’a, veya Amisos’a. Şimdi sizleri bekliyor bu kent, yaşadıklarından sunuma hazırlayabildiklerini görmeniz için.
Nasıl Gidilir ?
THY ve Onur Air uçuşları var. Sivas üzerinden Trenle gidiliyor. Hemen her şehirden Otobüs ulaşımı mümkün. Gelecek senelerde İstanbul ve Samsun arasında deniz yolculuğu yapılması da planlanmış. Hatta Türkiye Seyahat Acentaları Birliğince yapılan açıklamalarda, İstanbul- İzmir arasındaki deniz seferlerinin gelecek sene Samsun için yapılacağı da bildirildi.
THY ile İstanbul’dan her gün uçuluyor.
Nerede kalınır ?
Her keseye uygun otel, motel , kamu kuruluşlarına ait misafirhaneler var.
5 ***** Büyük Samsun Otel
3 *** Nort Point Hotel, Airport Resort Hotel, Vidinli Hotel.
2 ** Yafeya Hotel
Belediye Belgeli Kaya Otel ve Şahin Otel
19 Mayıs Üniversitesi Omtel Otel veTepe Otel.
Neler yapılabilir ?
Gezilecek çok yeri var. Korkarız hepsini görecek kadar zamanınız olmayabilir. Tavsiyemiz;
mutlaka Bafra’ya bağlı Kolay Beldesine gitmeniz. Hem arkeolojik eserleri hem muhteşem bir görsel güzelliği var. Konaklama imkanı yok. Yemek yiyebileceğiniz küçük yerler konusunda belediyeden yardım alabilir veya Sabahattin’in yerini sorabilirsiniz. İkiz Tepe Ören yeri Bafra’ya yakın bir mesafede. Terme, Havza, Ladik, Çarşamba hem doğal hem tarihsel zenginliklere sahipler. Samsun Belediyesi’nin İstanbul’dan götürerek Restoran’a dönüştürdüğü Yalova Vapuru’nda yemek yiyerek geçmişteki İstanbul günlerine bir gönderme yapabilirsiniz. Yalova Vapuru’nun ilginç bir öyküsü var. İstanbul’dan satın alınıp Samsun’a götürülen vapurun depolarında, vapura ödenen tutardan daha fazla değerde yakıt olduğu görülmüş, satılarak elde edilen parayla da vapurun tamiri yaptırılmış.
Amisos mezarlarını ziyaret ediniz. Mezarlardaki boyalı ve sıvalı duvar ve tavanlar orijinal şekliyle duruyor, biz söyleyelim de şaşırmayasınız. Amisos kahvesinin manzarası kadar çayını da beğendik , tavsiye ediyoruz. . Teleferik’le çıkarsanız unutamayacağınız bir manzaranın keyfini yaşamış olacaksınız.
Şehrin içinde hala görülmeye değer evler, hanlar, Katolik kilisesi ve camiler var.
/Bilsen GÜRER
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder