1-) İstanbul şivesi denen hochturkisch(Dağ Türkçesi)’den çok atla deve bir farklılığı olmamasına rağmen “e” lerin vurgusunda sapıtmasıyla kendini ele veren şive.
- Bi beaenzinci uzatır mısınız? Lafını minibüste duyduğunuzda Samsunluyu tespit etmişsiniz demektir. (benzinci civarında otururlar). Şimdi tam olarak “e”yi anlayamamışsınızdır diye bildik bir örnek vereyim.
“Hababam sınıfı tatilde isimli bölümde hani top kaçar da, Şaban topu almaya gider de, tam eğilip alırken Ayşen Gruda’yı görür ya, hah işte o sırada Ayşen Gruda buna
-Şaban beeey? deyip gözlerini kırpıştırır ya. O da cevaben;
- Neaaaeee? derken ki "ne" nin içinde ki “e” işte bu e. Merak ettiyseniz devamını anlatayım, istiyor musunuz?
2-) Şive sayılmaz ama Samsun "da" sı denilen bir fenomen vardır. Laz "da"sına benzemekle beraber a harfi çok daha kısa tutulur, son heceden takriben 5 tam nota daha tiz söylenir. Aslen "daha"nın bozunmuş şeklidir. Örnek;
-Gelsene ya gelsene bi ya
-Geldim da geldim.
3-) e harfinin en çok sorun yarattığı şive. Zira Samsunlular e'yi genelde çok açık ve a'ya yakın bir şekilde söyler.{eamrah, eallibeş vb.}. bununla beraber e harfinin bir çok Samsunlu tarafından çok kapalı ve i'ye yakın söylendiğine rastlamak da zor değildir. Bir Samsunlu olarak Orhan GENCEBAY örnek verilebilir; geri dönmeiz artık giden sevgililer, her ümit ufkunda ağlıyor gözler.
4-) "550 milyon" dediğim bir müşterinin, "siz Samsunlu musunuz?" diyerek karşılık verdiği güne kadar farketmeden sahip olduğum hede.. özelikle "e" ardından "l" harfi geldiğinde ortaya çıkıyor. Örneğin neden derken neaeden gibi bir şey denmiyor. Ama elli, belli, belirli, gidelim, gelelim, gel, kel felan derken gayet net. Her ne kadar kassada kişi, farkın ne olduğunu farkedemediği için düzeltme konusunda başarı sağlayamıyor. Bilim adamları şehrin plakasının ellibeş olmasının bu durumu yaratan en büyük etken olduğu görüşündedirler..
5-) Bu 'ea' incelmesinin/kalınlaşmasının Samsunun en tikky ve bir o kadar kalabalık mekanlarından biri olan "56 lar" dan kaynaklandığını düşünüyorum. Çünkü bu şiveye sahip olmayan insanların bile bu mekanın adını zikrederken benzer bir şive kayması yaptıklarına tanık oluyorum. Bir deneyin "56 lar" demeyi hatta bir kaç kez tekrarlayın göreceksiniz ki siz de aslında bir Samsunlusunuz..
6-) Her Samsunlu default olarak "e"yi yaygın söyler, Orhan Gencebay gibi ei şeklinde söyleyenler ise "Samsunlu e si" çıkarmamak için kendini kasan Samsunlulardır.
7-) Samsun şivesi denen olay esasen "e" lerin has ağdalı Paris fransızcasında olduğu üzere çeşit çeşit farklı aksanlarla - ağzı büzerek, ağzı düğme gibi yaparak, yayarak, normal vb vb- söylenmesinden ibaret olup (açık e, kapalı e, vs vs) hal böyleyken yaratıcı Samsun insanı 29 harf olan türk alfabesini 35 harfe cıkarmış ve güzel Türkçemizi deyim yerindeyse upgrade etme onuruna sahip olmuşlardır
8-) Samsun un en meşhur en sık kullanılan açık "e" si ise esasen Almanların a ile e yi hoş bir şekilde birleştirdikleri meşhur "ä" harfinden başka bir şey değildir. Kapalı (ağız büzerek yapılan) Samsun "e" sini ise en güzel çıkaran sanatkarlarımızdan biri ise kendisi aslen bir Adanalı olan rock muzik yorumcusu ve bestekarı Murat KEKİLLİ beyefendidir*
9-) Şivenin ayrI bir eklentisi olan ve yerel halka ait -daaa eki bu konuda Samsun ve Samsunlularla özdeşleşmiştir. Yakın zamanda bana ayrı bir anı bırakan -daaa eki ile ilgili anektodumu paylaşmak isterim. Hastane koridorunda tanıştığım Tacikistan uyruklu arkadaşım memleketimin Samsun olduğunu öğrenince gülmüştü. Hayırdır diye sorduğumda ise 6 yıldır Türkiye’de yaşadığını ve ilk tanıştığı Türkün Samsunlu olmasından dolayı Türkçeyi biraz hatalı öğrendiğini devamında ise her cümlenin sonunda -da eklediğini söyledi. "Gidelim daaa, yapalım daaa vb." ve bu -daa dan kurtulmak içinse 1 yılını harcadığında belirtirken gözlerinde Samsunlulara karşı olan sevecenliğini görür görmez koşarak uzaklaşmak istedim.
10-) 'Çabuk ol kız' yerine 'siiittt gıı, siittt' cümlesinin(!!!!) sarf edilebildiği şive.
(leda moira, 03.10.2004 23:15)#5938306 !?
11-) Çocukken her Samsun gezimde bir çok sözcük kaptığım, bu nedenle okul yıllarımda babam tarafından Samsun yolculuklarıma ara vermek zorunda kaldığım şive.
12-) bu şivede en çok kullanılan kelimelerden biri de "az"dır. Genelde rica amaçlı kullanılır ancak ilk defa duyan birisi için çok garip gelebilir. örneğin:
- Az gel de yardım et.
- Ne az mı geleyim? Çok gelsem olmaz m?
en uc noktası için;
- az bi dur daaaa !!!
13-) Gadaşım vardır bir de. Niyeyse bu şekilde hitap eden insanlardan hemen soğurum.
14-) Yedi yıllık Samsun sergüzeştimde miras olarak iki sözcüğü bana kazandırmış olan şivedir. Kullanınca hoş bir nostalji olmuyor mu? Oluyor. Orası ayrı.
-"hadi daaa"
-"o da geliyor ki"
15-) üniversiteye başladığımda insanların hemen Samsunlu olduğumu anlamalarından tırsarak sorup öğrendiğim şey. Meğersem benimde bir şivem varmış..
-hala var..yok olmuyor maalesef..
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder