Mobil Santraller, Samsun’un gündemine ilk
geldiğinde Samsun Ticaret ve Sanayi Odası olarak 13 Aralık 2001 tarihinde kamuoyuna yaptığımız
yazılı açıklama ile bu girişimin İlimiz için yanlışlığını ortaya koymuştuk.
Davet usulü ile, firmaların istediği “layık
fiyattan”, sabit fiyat garantisi ile hem de
hiçbir çevre mevzuatına uymadan en kötü fuel-oil (no 6) yakıtını
kullanarak özel ATV vergi indiriminden faydalandırılarak, Hazine ve DPT onayı
alınmadan, mevcut üretim/dağıtım planlamalarında yer almadığı halde Türkiye’de
yapılmaya çalışılmaktadır. (1) Bu santraller; sökülüp taşınabilen yüzer/gezer
olmalarına karşın, yeni kapasite artırımları ile bu özelliklerinden
uzaklaştırılıp kalıcı hale getirilerek mevcut yasal denetleme, onay ve mevzuat
hiçe sayılarak alelacele kurulmaya çalışılmaktadır. (2)
A- Samsun
İçin Planlanan Mobil Santral Nedir, Ne Değildir ?
I- Mobil Santral
Mobil Santraller aslında termik santrallerdir.
Dizel-jeneratör grupları veya gaz tribünleri ile çalışan ünitelerden oluşurlar.
Bilinen klasik termik santrallerden tek farkı; seyyar ve taşınabilir olduğunun
söylenmesidir. Diğer termik santrallerde olduğu gibi bunların asıl enerji
kaynağı petrol, doğalgaz, kömür veya bunların alt ürünleridir. Enerji
litaritüründe tanımlanan mobil santrallerin en büyüğü 30 MW’tır ve bunlar
olağanüstü hallerde kalıcı olmaktan çok geçici enerji problemlerini gidermek
için geliştirilmiş ve bu amaçla kullanılmaktadır. (3)
Dünyada sorunlu bölgelerde toplam 5-10 MW’lık kısa
süreli elektrik enerjisi gereksinimlerinin karşılanması amacıyla kullanılan
mobil santrallerin ünite gücü 1-5 MW arasında değişirken, ülkemizdeki
örneklerinde 10 MW’dan başlayarak Kırıkkkale’de kurulacağı gibi 130 MW’a kadar
çıkarılmıştır. (4)
Türkiye’de Mobil Santraller halihazırda, Güneydoğu Anadolu Bölgemizde, bu bölgenin
ihtiyacını karşılamak amacıyla kurulmuş, daha sonra bunlar sürekli olarak kuruldukları yerlerde konuşlandırılmışlardır.
İşletilmeleri devam etmektedir. Bunlardan Van Santrali 20 MW, Silopi Santrali
35 MW , Hakkari Santrali 10 MW, İdil Santrali 10 MW lik kurulu güçlere
sahiptirler. Bu santrallerde en ucuz sıvı yakıt olan 6 numara fuel-oil
kullanılmaktadır. (5)
II- Dalaman ve Bartın Olmadı SAMSUN!..
Samsun’da konuşlandırılması düşünülen iki adet
santral Muğla-Dalaman ve Bartın-Cide ilçelerinde kurulacak şekilde ihale
edilmişken, bu bölgelerdeki mülki amirliklerin ve kamuoyunun yoğun tepkisi
üzerine iptal edilerek, her iki santralin de (100 MW+100 MW = 200 MW )
Samsun’a kurulması karar altına alınmıştır.
B- SAMSUN’A
MOBİL SANTRAL KURULMASI NEDEN YANLIŞTIR?
I- Hukuki Dayanağını Oluşturan Aciliyet Ortadan
Kalkmıştır
Ülkemizde sorunlara geçici çözüm bulma yaklaşımı,
ülkemizin geleceğinde hayati bir öneme sahip enerji konusunda da maalesef devam
etmektedir. Kriz ortamında en üst noktasına ulaşan acil enerji ihtiyacına sözde
çözüm olarak gündeme getirilen Mobil Santralin hukuki dayanağını oluşturan
aciliyet ortadan kalkmıştır.
a) Mobil Santrallerin genel üretim kapasitesi çok
düşüktür. Asıl kullanım amacı sürekli elektrik üretiminin ötesinde doğal
afetler sonrası hayati önem taşıyan yerlerde ve olimpiyatlar gibi çok büyük
organizasyonlarda herhangi bir elektrik kesilmesi durumunda hazır olarak
bekletilmesidir.
b) Mobil Santrallerin kurulmasının hukuki
dayanağını teşkil eden elektrik darboğazındaki aciliyet yaşanan kriz sonrası
ortadan kalktığı resmi kurum ve yetkililer tarafından da ifade edilmektedir.
(6)
II- Gezer Değil Sabit
Samsun’da kurulacak olan iki adet mobil santral
geçici yada seyyar değil, kalıcı santrallerdir.
Karada büyük platformlar üzerine kurulan, 5-6 kat yüksekliğinde ve
oldukça gürültülü olan bu santralların kapasiteleri hiç de küçük olamayıp 100
MW’tır. Bir kez kurulduktan sonra da bunların kısa sürede başka bir yere
götürülmeleri söz konusu olamamaktadır. (7)
III- Mobil
Santral Samsun’a Zehir Kusacaktır
a) Söz konusu Mobil Santralde kullanılacak olan
yakıt Fuel-oil 6 numaradır
1- Her bir
100 MW’lik Mobil Santralde üretim için harcanacak yakıt ortalama günde 500
tondur.
2- TÜPRAŞ
rafinelerinin ürettiği fuel oilde %3 ile %4 arasında kükürt bulunmaktadır.
Çıkan egzoz gazında ise ülkemizde müsaade edilen emisyon değerlerinin üzerinde
sülfürdioksit (SO2) ve Azotoksit (NOX) gazları bulunmaktadır. Toplam baca gazı
miktarı saatte 550-600 bin metreküp arasındadır.
3- Bu gazın
içerisindeki kükürt oksit gaz miktarı metreküpte 5950 mg ile 8500 mg arasında değişmektedir. Mevzuata göre bu
değer metreküpte 1700 mg’yi aşamaz.
4-
Azotoksit gazı ise metreküpte 3300 mg olacaktır. Mevzuata göre bunun ise
800 mg/metreküpü geçmemesi gerekmektedir. Bu miktarlar Çevre Mevzuatındaki
miktarların fevkalade üstündedir, arıtma tesisi olmadan kurulacak mobil
santraller olağanüstü çevre sorunlarına yol açacaktır.
5- 6
numaralı fuel-oil yakıtı çok uzun sürede ayrışmaktadır.
6-
Kıyılardan temizlenmesi her koşulda çok zordur.
7- Yok olma
süreci çok uzundur.
8-
Canlılara çok ciddi zararlar verecektir. (8)
b) Samsun
Mahalli Çevre Kurulunun almış olduğu 4 nolu karar ile 6 nolu fuel-oil’in
kullanımını bazı bölgelerde yasaklamakta, bazı bölgelerde ise oldukça
zorlaştırmakta ve özel izinlere bağlamaktadır. (9)
c) Çevresel Tedbirler Tamamen Ortadan Kaldırılmış
Mobil Santraller Olması Gereken Koruma Uygulamalarından Muaf Tutulmuşlardır
29 Eylül 2000 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak
yürürlüğe giren 4 adet yeni yönetmelik değişiklikleri ile (Çevre ve Sağlık
Bakanlıkları) mobil ve yüzer elektrik santrallerinde kullanılacak petrol,
petrol kimyasal yada kimyasal ürün depoları ile limanlar, iskeleler ve
rıhtımlara ilişkin faaliyetlerde;
Çevre Bakanlığı Tarafından:
1. ÇED
Yönetmeliğinde yapılan değişiklik ile ÇED Raporu alınması koşulu,
2. Su
Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ile yapılan değişiklik ile deşarj izni alınması
ve atık niteliklerinin kontrol edilebilmesi
3. Hava
Kalitesinin korunması Yönetmeliğinde yapılan değişikliği ile emisyon izni
alınması ve hava kirletme sınır değerleri
Sağlık Bakanlığı Tarafından:
1. Gayri
Sıhhi Müesseseler Yönetmeliğinde yapılan değişiklikler ile tesis izni, yer
seçimi izni ve GSM Ruhsatı alınma zorunluluğu,
31 Aralık 2002 tarihine kadar kaldırılmıştır.
Bayındırlık Bakanlığı Tarafından:
1. İmar Kanunu
2. Kıyı Kanunu
değişiklikleri yapılarak bu tesislerin hemen
kurulmasını ve ilgili kanunlardan muaf tutulması sağlanmıştır. (10)
Ayrıca 31 Aralık 2002’den sonra ne olacağı
konusunda belirsizlik halen devam etmektedir. Bu uygulamalara anlam vermek
mümkün değildir.
d) Samsun’un Coğrafi Yapısı Uygun Değildir
Samsun ve çevresi Yeşilırmak ve Kızılırmak
nehirlerinin deltalarında yer alan Bafra ve Çarşamba ovaları arasındaki her
türlü tarıma elverişli coğrafyası ile iklim ve tarım verimliliği bakımından çok
ciddi zararlar görecektir. Ayrıca topografik yapısı itibariyle sahile paralel
hemen yükselen dağ sırası nedeniyle mobil santralin kurulması sonucunda
oluşacak çevre kirliliği çok büyük bir alana yayılacaktır.
Iv- Mobil
Santrallerin Hukuki Dayanağı Tartışmalıdır
Mobil santrallerin kurulması; ilgili Kanun Hükmünde
Kararname ve sonrasında çıkarılan 4 yönetmelik değişikliğinde ifade edildiği
gibi enerji sıkıntısının bulunduğu aciliyet arz eden durumlar için
öngörülmüştür. Oysa ki; Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanı Sayın Zeki Çakan’ın 30
Ocak 2002 tarihinde Anadolu Ajansı’na yaptığı
“ 2006 Yılına Kadar Elektrikte Kriz
Olmayacak ...” açıklaması ile herhangi bir aciliyetin olmadığı resmen
ortaya konulmuştur. (11) Bu açıklama 628 sayılı “ Kamu İktisadi Teşebbüsleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde
Kararname” ve ilgili yönetmelik değişikliklerinin dayanağını ortadan
kaldırmıştır. Kaldı ki Anayasa
Mahkemesi’nin 26.10.2000 tarihinde almış olduğu ve 08.11.2000 tarih, 24224
sayılı Resmi Gazetede yayımlanan karar ile 628 sayılı KHK iptal
edilmiştir. İptal kararının alındığı
günkü Resmi Gazete’de yayınlanan ilanla TEAŞ yangından mal kaçırır gibi 5 adet
mobil santral (Trabzon/Yomra, Trabzon/Çarşıbaşı, Ordu/Ünye, ve
Giresun/Bulancak, Mersin/ Akkuyu) duyuru yaparak, mobil santral kuracak
şirketleri ihale yapmadan davet edebilmesi için yetki almıştır. (12)
V- Mobil
Santral Teknolojisi Dünyada Eskimiştir
Amerika Birleşik Devletlerinde halen kullanılan
birkaç mobil santral dışında dünya ülkelerinde mobil santral teknolojisi ve
kullanımı terk edilmektedir. Artık kullanılmayan santrallerin sökülerek
ülkemize getirilmesi ve kurulması verimli elektrik enerjisi üretimi açısından
olumlu bir alternatif değildir.
Bu tip santraller, gelişmiş ülkelerde red ediliyor
ve çoğunlukla doğrudürüst enerji planları, çevresel kaygı ya da standartları
bulunmayan yöneticilerin yarattığı olanaklarla 3. Dünya ülkelerinde
kullanıldıkları için “Sömürge tipi Santraller” diye adlandırılıyor. (13)
Vı- Mobil Santralin Ekonomik Katkısı
Önemsizdir
Kriz sonrası önümüzdeki dönemlerde ülkemizin daha
fazla elektrik enerjisi ihtiyacının artacağı ve bu alanda doğru alternatif
yatırımların yapılmasının gerekliliği aşikardır. Ancak kurulması planlanan
mobil santrallerin verimlilik, üretim, katma değer ve istihdam açısından önemli
bir katkı sağlamayacağı açıktır. Bu konuda tutarlı uzun vadeli doğalgaz,
hidroelektrik ve benzeri gibi doğru yaklaşımların geliştirilmesine ihtiyaç
vardır. Mobil santral kesinlikle enerjide bir çözüm değil, tam tersine
sonrasında kendi ekonomik sorunlarını ardından getirecek yanlış bir
alternatiftir.
Vıı- Doğru
Bir Alternatif: Doğalgaz Çevrim Santrali
Samsun ve Bölge ekonomisinin ihtiyaç duyduğu
elektrik enerjisinin Mavi Akım Boru Hattı Projesiyle bütünleşerek ele alınması
doğru bir yaklaşım olacaktır. Bu konuda Samsun’da bir doğalgaz çevrim santrali
kurulması aşamasına zaten gelinmiştir. Doğalgaz Çevrim Santralinin kurulması planlanan bölge BOTAŞ tarafından
ihalesi yapılan doğalgaz dağıtım hattı güzergahı üzerinde bulunmaktadır. Doğalgaz
fiyatlarında indirim yapılmasının sözkonusu olduğu şu günlerde bir çevrim
santrali kurulması yönünde çok ciddi etütler ve teklifler bulunmaktadır.
Çevresel olumsuz etkileri olmayan bir doğalgaz çevrim santralinin bu bölgede
kurulması yönündeki projelerin değerlendirilmesi gerekirken, mobil santrallerin
buraya konuşlandırılması ildeki hem tarımsal potansiyelin yok olmasına hem de
ucuz elektrik enerjisi ile bir avantaj elde etme beklentisi içinde olan
sanayinin gelişmesine engel olacaktır.
Vııı-Samsun
Ve Bölgesi Enerji Potansiyeli Hidroelektrik Ağırlıklıdır
Mobil Santrallerin ürettikleri enerjinin kendi
bölgelerinde tüketilmesi esastır. (14) Samsun ilinde yaklaşık 1300 MW kurulu
gücünde Hasan Uğurlu, Suat Uğurlu, Altınkaya, Derbent Hidrolik Santralleri ve
güçlü iletim hatları ile indirici trafo merkezleri bulunmaktadır. Karadeniz
Bölgesi’nin akarsuları dururken bunların hemen yanıbaşına bacasından zehirli
gazlar yayan termik santraller kurulmasının hiçbir gerekçesi ve açıklaması
olamaz. Gerekli arıtma ve filtre tesisi olamaması nedeniyle ortaya çıkacak olan
kaçınılmaz son Karadeniz Bölgesi’nin uygun bir seçim olmadığını göstermektedir.
Ix- Samsun’da Da En Az Dalaman Ve Bartın Kadar
Kamuoyu Tepkisi Oluşacaktır
Dalaman ve Bartın’da kurulması öngörülen Mobil
Santraller kamuoyu tepkisi nedeniyle iptal edilmiştir. İptal edilen bu
santralleri Samsun’a konuşlandırmayı düşünmekle, Samsun Kamuoyu’nun bu duruma
tepki göstermeyeceği gibi bir kanı mı mevcuttur?
Öte yandan ilimize kurulması kararlaştıran iki adet
100 MW’lık mobil santral gibi önemli bir konu hakkında Samsun’da görev yapan
konuyla ilgili yetkili kurumların ve sivil toplum örgütleri ve meslek
kuruluşlarının ve üniversitenin görüşü
alınmadan oldu-bittiye getirilerek gerçekleştirilmeye çalışılması kamu
yatırımları açısından doğru bir yaklaşım değildir.
Hiçbir ilin haklı gerekçelerle kendi sınırları
içinde kurulmasını istemediği mobil santrallerin Samsun’a kurulmasını dayatmaya hiçbir kurum ve kuruluşun hakkı
yoktur.
KAYNAKÇA,
DİPNOT:
1. KİT Hakkında KHK’de değişiklik yapılmasına Dair
KHK, Sayı: KHK/628, Resmi Gazete 5.10.2000 tarih, Sayı: 24191 (1. Mükerrer)
2. “Bir de
Yüzer-Gezer Santrallere Bakalım ”, Meliha Okur, Milliyet, 18 Ocak 2001
3. Yüzer
Gezer Santraller, Doç.Dr. İsmail H.ALTAŞ- KTÜ Müh.Mim.Fak. Elektrik Elektronik
Müh.Böl. Ocak, 2001
4. Yüzer
Gezer Santraller, Doç.Dr. İsmail H.ALTAŞ- KTÜ Müh.Mim.Fak. Elektrik Elektronik
Müh.Böl. Ocak, 2001
5. Yüzer
Gezer Santraller, Doç.Dr. İsmail H.ALTAŞ- KTÜ Müh.Mim.Fak. Elektrik Elektronik Müh.Böl.
Ocak, 2001
6. Zeki
Çakan, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı, 30 Ocak 2002, Anadolu Ajansı
7. Yüzer
Gezer Santraller, Greenpeace Akdeniz Ofisi Enerji Kampanyası, Mart 2001,
www.greenpeace.org.tr
8. a. Yüzer
Gezer Santraller Doç.Dr. İsmail H.ALTAŞ- KTÜ Müh.Mim.Fak. Elektrik Elektronik
Müh.Böl. Ocak, 2001
b.
Kükürt Dioksit ve Kükürt Trioksit; Prof.Dr. Yusuf Şanlı, Doç.Dr. Sezai Kaya
Çevre Bilimi ve Çevre Toksilojisi.
c.
Tanay Sıdkı Uyar,Kocaeli Üniversitesi Öğrt.Üyesi.e-posta :tanayuyar@superonline.com
d. Mobil
Santraller,Greenpeace Akdeniz Ofisi sorumlusu Melda Keskin, ,
www.greenpeace.org.tr, İstanbul 27 Mart 2001
9. Samsun
Valiliği Mahalli Çevre Kurulu Kararı No:4, Resmi Gazete, 19.10.2001 tarih,
Sayı: 24558 (Asıl)
10. Yönetmelik Değişiklikleri (4 adet), Resmi
Gazete, 29 Eylül 2000 tarih, Sayı: 24185
11. Zeki
Çakan, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı, 30 Ocak 2002 Anadolu Ajansı.
12. a.
Anayasa Mahkemesi Kararları, Esas Sayısı: 2000/57 Karar Sayısı: 2000/30, Karar
Tarihi: 26.10.2000, Resmi Gazete 08.11.2000 tarih, Sayı: 24224 (Asıl)
b.
Resmi Gazete, İlan Bölümü, Artırma, Eksiltme ve İhale İlanları Bölümü,
26.10.2000 tarih, 24212 (Asıl)
13. Greenpeace Akdeniz Ofisi sorumlusu Melda
Keskin, Enerji Kampanyası, Mart 2001, www.greenpeace.org.tr
Elektrik Mühendisleri Odası, Samsun, 01 Şubat 2002
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder