9. Ordu Müfettişi olarak, asayişi düzeltmek göreviyle Samsun'a çıkan Mustafa Kemal Paşa Ali Fuat (Cebesoy), Rauf (Orbay) ve Refet (Bele) ile Amasya'da buluştu. Amasya Genelgesi için Kazım Karabekir Paşa ve diğer ilgililerin onayı alındı. 21 / 22 Haziran 1919'da yayımlanan genelge, illerin askerî ve mülkî yöneticilerine telgrafla, İstanbul'daki bazı devlet adamları ve komutanlara ise özel mektup ekinde ulaştırıldı.
Amasya Genelgesi “ Vatanın Bütünlüğü Milletin Bağımsızlığı Tehlikededir ” uyarısı ile başlıyor ve “ Milletin Bağımsızlığını Yine Milletin Azim ve Kararı Kurtaracaktır ” çözüm önerisi ile sürüyordu.
Sivas Kongresi kararı, genelgede şöyle belirtiliyordu: “ Milletin istiklâlini kurtarmak için, her türlü tesir ve baskıdan uzak bir millî heyetin kurulması gerekmektedir. Bunun için yazışmalar sonunda, Anadolu'nun en güvenilir yeri Sivas'ta Millî Kongre'nin toplanması kararlaştırılmıştır. Fırka (parti) anlaşmazlıkları gözetilmeden her sancaktan, halkın güvenini kazanmış üç murahhasın (delegenin ), mümkün olan çabuklukla yola çıkarılması gerekir. Her ihtimale karşı bunun bir ‘millî sır' olarak tutulması ve gereken yerlerde yolculuğun değişik adla ve kılıkla yapılması lâzımdır.
Müdafaai Hukukı Millîye Cemiyetleri ve Belediye Başkanlıklarınca murahhasların seçilmesi ve yola çıkarılması hakkında, vatanseverlikle yardımcı olmanızı; ve onların adlarıyla yolculuk tarihlerinin telgrafla bildirilmesini istirham eylerim .”
Mustafa Kemal Paşa Sivas'ta ( 27 Haziran 1919)
Erzurum Kongresi'ne katılmak üzere Erzurum'a gitmekte olan Mustafa Kemal Paşa, 27 Haziran 1919 günü Sivas'a geldi. Israrla İstanbul'a çağırıldığı, emirlerinin dinlenilmemesi için genelgeler yayımlandığı, tutuklama söylentilerinin dolaştığı bir sırada geldiği Sivas'ta halk ve askerler tarafından çoşkuyla karşılandı. O anı kendisi Nutuk'ta şöyle anlatır:
“ Sivas şehrine girerken, caddenin iki tarafı büyük bir kalabalıkla dolmuş, askeri birlikler tören düzenini almış bulunuyordu. Otomobillerden indik. Yürüyerek askeri ve halkı selamladım... Bu manzara, Sivas'ın saygıdeğer halkının ve Sivas'ta bulunan kahraman subay ve askerlerimizin bana ne kadar bağlı ve sevgi ile dolu olduğunu gösteren canlı bir tanık idi.. ”
27 Haziran günü Sivas Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti yöneticilerine şu direktifleri verdi: “ Halkın çoğunluğunu, özellikle okumuş ve genç unsurları amaç etrafında toplayınız. Fiili direnişe hazırlanın. Olumsuz propaganda ve akımlara karşı önlemler alın. Kolordu Komutanı ve Kurmay Başkanı ile çok sıkı ve sürekli ilişki içinde bulununuz, onların şifresi ile önemli konular ve durumlar hakkında bilgi alış verişi yapın. Vali ile de iyi ilişkileri geliştirerek iki merkezin vilayete yapacağı duyurulardan bilgi sahibi olunuz. Sivas merkezinden Erzurum Kongresi için iki delege seçerek derhal yola çıkarınız ”
Bu direktifler, Sivaslı vatanseverler üzerinde kıvılcım etkisi yaptı. Ulusal mücadele yolundaki çabalarını artırdılar. M. Kemal, 28 Haziran sabahı, Ramazan Bayramının birinci günü, erkenden Erzurum'a doğru yola çıktı.
Sivaslılar Mustafa Kemal Paşayı Karşılıyor ( 2 Eylül 1919)
Ermeni tehdidine karşı Doğu illerinin birliğini sağlamak amacıyla toplanan Erzurum Kongresi amacına ulaşmış, Kongreye başkanlık eden ve yönlendiren Mustafa Kemal Paşa, beraberindeki arkadaşları ve üç Temsil Kurulu üyesiyle birlikte Sivas yolundadır.
2 Eylül günü Sivas, tarihinin en mutlu günlerinden birine uyanır. Sivas halkı, Erzincan yönüne doğru, erken saatlerde akın etmeye başlar. Atlı – yaya yola çıkanlar Kılavuz tepesinde toplanır. Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşlarını getiren otomobillerin Seyfebeli'nden görülmesi ile Sivaslıları büyük bir sevinç dalgası kaplar. Halkın büyük sevgi gösterisinden sonra güneş batarken hep birlikte şehre girilir. Karşılamaya çıkamayanlar caddenin iki yanını doldurmuş, alkış tufanı arasında Mustafa Kemal Paşayı selamlar.
Sivaslılar, misafirleri için Mekteb-i Sultanî'yi (Kongre Binası-Lise) hazırlamışlardı. Akşam onurlarına yemek verilir. Dinlenmeye çekilirler.
Sivas Kongresi'nde Sivas Delegesi Var mıydı?
Sivas Vilayeti, ‘Altı Doğu İli”nden biri olması nedeniyle Erzurum Kongresi'nde temsil edildi. Erzurum Kongresi'ne katılan 13 delegeden ikisi Sivas Merkez Sancağı'nı temsilen Erzuruma gitti. Erzurum Kongresi sonunda dokuz kişilik Temsil Kurulu belirlendi. Sivas (merkez) delegeleri, Mustafa Kemal Paşanın bütün ısrarlarına rağmen Temsil Kurulu'nda görev almadı. Bunun üzerine, Sivas Vilayeti adına Temsil Kurulu'na Bekir Sami (Kunduk) ve Rauf (Orbay) Beyler seçildi.
Erzurum Kongresi'ne katılan yaklaşık 56 delege, Sivas Kongresi'ne katılmak için memleketlerinden yetki almamışlardı. Ayrıca bu delegeleri Sivas Kongresi'ne getirmek pratik olarak da mümkün değildi. Bu durum karşısında, Temsil Kurulu üyelerinin, Doğu illerini ve Trabzon vilayetini temsilen Sivas Kongresi'ne katılması kararlaştırıldı. Bu nedenle, Sivas Kongresi'nde - Temsil Kurulu üyeleri dışında - Doğu illerinden ve Trabzon'dan delege yer almamıştır.
Böylece, Bekir Sami (Kunduk) ve Rauf (Orbay) Bey, Sivas Vilayeti kontenjanından seçildikleri Temsil Kurulu Üyeliği ile hem doğu illerinin, hem de dolayısıyla Sivas'ın temsilcisi olarak Sivas Kongresi'nde yer almışlardır.
Sivas Kongresi Delegeleri
Delegenin Adı : Temsil Ettiği Yer: Mesleği:
Mustafa Kemal (Atatürk): Temsil Kurulu Başkanı (Erzurum), Ordu Müf. İstifa
Hüseyin Rauf (Orbay) : Temsil Kurulu Üyesi (Sivas) , Em. Deniz subayı
Bekir Sami (Kunduk) : Temsil Kurulu Üyesi (Sivas) , Mülkiyeli - Vali
Fevzi (Baysoy) : Temsil Kurulu Üyesi (Erzincan) , Din adamı -Şeyh
Raif (Dinç) : Temsil Kurulu Üyesi (Erzurum) , Hukukçu- Yargıç
Refet (Bele) : Canik (Samsun)(TKÜ), Asker (Albay)
Kara Vasıf : Antep , Emekli Albay
İsmail Hami (Danişment) : İstanbul , Mülkiyeli- Tarihçi
İsmail Fazıl (Cebesoy) : İstanbul , Emekli General
Hikmet (Boran) : Ask. Tıb. Öğr. Tem.(İst.) , Tıbbiye Öğrencisi
Ahmet Nuri : Bursa , İlmiye sınıfı Hocası
Osman Nuri (Özpay) : Bursa , Hukukçu- Avukat
Hüseyin (Bayraktar) : Eskişehir , Tüccar
Hüsrev Sami (Kızıldoğan) ; Eskişehir, Subay
Halil İbrahim (Sipahi) ; Eskişehir , Tüccar- Bld. Bşk.
Mehmet Şükrü (Koçzade) : A. Karahisar , Hukukçu
Salih Sıtkı (Kesrioğlu) : A. Karahisar , Mülkiyeli
Bekir (Gümişioğlu)) : A. Karahisar , Öğretmen
Abdurrahman Dursun (Yalvaç) ; Çorum , Öğretmen
Mehmet Tevfik (Ergun) : Çorum , Öğretmen
İbrahim Süreyya (Yiğit) ; Alaşehir (Saruhan) , Mutasarrıf
Macit (Suner) : Alaşehir (Manisa) , Hakim (Yargıç)
Mehmet Şükrü (Dalamanlı) : Denizli , Hukukçu
Yusuf (Başağazade) : Denizli , Hukukçu - Zıraatçı
Necip Ali (Küçüka) : Denizli , Hukukçu -Yargıç
Hakkı Behiç (Bayiç) : Denizli , Mülkiyeli
Sami Zeki : Kastamonu , Emekli Subay
Nuri (Tatlızade) : Kastamonu , Tüccar
Halit Hami (Mengi) : Bor (Niğde) , Tüccar- Beld. Bşk.
Mustafa (Soylu) : Niğde , Öğretmen
Yusuf Bahri (Tatlıoğlu) : Yozgat , Çiftçi
Osman Remzi (Öğüt) : Nevşehir , Memur
Mazhar Müfit (Kansu) ; Denizli (Hakkari) , Valilikten istifa
Hasan ; ? ?
Süleyman (Boşanlı – Boşnak) : Samsun(Canik) , Çiftçi - Denizci
Aşağıdaki isimler ise Sivas Kongresi'ne delege olarak seçilmişler, ancak kongre çalışmaları sona erdikten sonraki günlerde Sivas'a gelebilmişlerdir.
Nuh Naci (Yazgan) : Kayseri , Tüccar
Ahmet Hilmi (Kalaç) : Kayseri , Kaymakam
Ömer Mümtaz (İmamzade) : Kayseri , Tüccar
İhsan Hamit (Tigrel) : Diyarbakır , Eğitimci
Bursa delegeleri gösterilen askerlikten istifa etmiş Necati (Kurtuluş) ve hukukçu Asaf (Doras)'a kongre tutanaklarında rastlanmadığı halde, bazı eserlerde isimleri geçmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder