/Vedat Keleş
Atatürk Üniversitesi Arkeoloji Bölümü
Antik dönemde Karadeniz'in güney kıyılarında en önemli ticaret merkezi konumundaki Sinop'ta, belki Karadeniz Bölgesi'nin yüksek dağlar nedeniyle Anadolu'nun iç kısımlarından izole edilmiş olması belki de, Persler'in Atina nedeniyle sürekli olarak batı bölgelerle ilgilenmesinden dolayı pek fazla bilginin elimizde olmadığı ancak, sikkeler vasıtasıyla varlığı bir ölçüde hissedilen Pers etkisinin Sinop'un sikke basımında olduğu kadar, sikke kronolojisi ve bölge tarihinde de önemli yer tuttuğu anlaşılmaktadır.
Perslerin Sinop ve yakın çevresi ile ilk temaslarının İ.Ö. 6. yüzyıla dek uzandığı bilinmektedir. Bu dönemde Lydia merkez olmak üzere Batı Anadolu'nun önemli bir kısmıyla içinde Sinop'un da bulunduğu Paphlagonia bölgesini elinde tutan Lydia kralı Kroisos'un İ.Ö. 546'da Perslere yenilmesi üzerine Sinop'un da Pers idaresine girmiş olması muhtemeldir. Ardından, bölgedeki Pers etkisinin kral I. Darius'un (İ.Ö. 522-481) yapmış olduğu siyasi teşkilatlanmayla devam ettiği anlaşılmaktadır. Ayrıca, bölgedeki Pers etkisinin erken dönemlerdeki varlığına ilişkin olarak Dareikos'un oğlu Kserkses'in Yunanistan'a yaptığı sefere bölge halkının da katıldığı bilinmektedir.
Bölgedeki Pers etkisinin İ.Ö. 5. yüzyıl ortalarından itibaren zayıfladığı görülmektedir. Bu durumu kanıtlayan iki önemli olay sözkonusudur.
Bunlardan ilki, İ.Ö. 437-436'da Perikles'in Karadeniz'e yaptığı seferde Sinop'taki tyran Timesilaos ve yandaşlarını kovması, ikincisi ise, Ksenephon'un "Onbinlerin Dönüşü"nde hiçbir satraplık ordusuna rastlamadan Sinop'a gelmesi ve burada Paphlagonia beyi Korylas ile bir saldırmazlık anlaşması imzalamasıdır. Çünkü Korylas'ın Pers kralına karşı savaşarak dönen düşman askerlerine tutumu Perslerin bölgedeki etkinliğinin zayıfladığını bir ölçüde kanıtlamaktadır.
Sinop sikkelerinde Kapadokya satrapı Datames ile karşımıza çıkan ve daha sonra Fenike satrapı Abrokomas ve Ariarathes isimli sikkeler ile devam eden darplar Sinop'taki Pers etkisini ortaya koymaktadır. Ancak bu satraplar kentin otonom sikke darbına müdahale etmemişler, kentin egemeni olduklarını ya da adlarına sikke bastırdıklarını göstermek için sikkelerdeki "????" şeklindeki kent lejantı yerine kendi isimlerini yazdırmışlardır.
Sinop sikkelerinde görülen Pers isimli darplar kentin İ.Ö. 372 ile Ariarathes'in öldüğü İ.Ö. 322 yılı arasında geçen 50 yıllık bir sürede belirli aralıklarla Pers etkisinde kaldığını ortaya koyan somut deliller olarak görülmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder