TEKEL SİGARA FABRİKALARININ ÖZELLEŞTİRİLMESİ
KONUSUNDA UNUTULMAMASI GEREKEN ACI HATIRA: REJİ
Osmanlı Devleti borçlarına bir çözüm bulmak amacıyla yabancı temsilcilerle yapılan görüşmeler sonunda yürürlüğe konulan Muharrem Kararnamesi ile 13 Ocak 1882 tarihinden itibaren bazı devlet gelirleri borç ödemelerine ayrılarak bu gelirlerin idaresi alacaklılara teslim edilmiştir. Bu kararnameye göre, borç ödemesine ayrılan gelirler arasında tütün tekeli geliri mutlak ve değiştirilemez olarak yer alıyordu.
Muharrem Kararnamesi ile devletin en önemli gelir kaynaklarını yönetmek için, Düyun-u Umumiye-i Osmaniye-i Meclisi İdaresi kurulmuştu. Bu İdare Avrupa'nın vekili durumundaydı.
Düyun-u Umumiye'nin, tütün tekelinin reji şeklinde işletilmesi için hükümete yaptığı öneri kabul edilerek 1883 Mayıs ayında çıkarılan fermanla reji imtiyazı 30 yıl süre ile Mösyö Devey'e verildi ve kurulan şirket 2 Nisan 1884'de faaliyete başladı.
Şirket, iç tüketimde kullanılacak tütünleri satın alma, imal ve satma hakkına tek başına sahip olacak ve resimleri tahsil edecekti. Sigara ve diğer tütün mamullerinin üretim hakkı rejiye aitti. Reji tüccar gibi tütün ihraç edebilecekti. İhraç edilen tütünler hariç olmak üzere ülkede kullanılacak tütünler sadece reji'ye satılabilecek, ülkede sadece rejinin ürettiği tütün mamulleri tüketilebilecekti.
Faaliyete başladığının ilk 3 yılında zarar eden Reji idaresi sonraki yıllarda kara geçmiştir.
Rejinin Kuruluşunda 1900 yılında
.................................. .......................
Üretici sayısı 140.000 112.000
Üretim miktarı 25.000.000 31.000.000
İç tüketimde kullanılan 5.900.000 7.630.000
İhraç edilen 12.000.000 18.000.000
Rejiden en çok etkilenen kesim tütün üreticileri olmuştur. Reji'nin, ne olursa olsun her şeyden önce gelirini artırmayı amaçlayan fiat politikası bir süre sonra üreticileri ciddi boyutlarda rahatsız etmeye ve halkın tepkisini çekmeye başladı.
Rejiye karşı halkın ilk tepkisi 1887 yılında Samsun'da baş gösterdi. Tütün üreticileri toplu halde Samsun'a yürüyerek şikayetlerini içeren bir dilekçeyi padişaha iletilmek üzere valiye verdiler.
Trabzonlu tütün üreticileri de 1894 yılında fiat düşüklüğünü ve rejinin adaletsiz uygulamalarını, yaptıkları toplantılarla protesto ettiler.
Halkın arkası kesilmeyen şikayetleri çok haklı nedenlere dayanıyordu. Kaçakçılarla mücadele için halktan ve kısmen de kolculardan 20.000'den fazla insan öldürülmüştü. En önemlisi, rejinin işe başladığı tarihi izleyen 15 yılda üreticilere ödenen fiatın %31,5 düşmüş olmasıdır.
Günümüzde, Tekel Sigara Fabrikalarının Özelleştirilmesi konusunda dikte edilmek istenen koşullar, bu tarihsel gerçek unutulmadan dikkatle göz önünde tutularak değerlendirilmelidir.
Tekel Sigara fabrikalarının özelleştirilmesinin gerekçesi olarak, bina inşaatı tamamlanmış bulunan Sigara Fabrikalarını üretime başlatmak için gereken makine ve teçhizatı satın almak, diğer fabrikalardan gerekenlerin makine ve ekipmenlarını değiştirerek modernize etmek için, devletin ödenek ayırmasına imkan olmadığı öne sürülmektedir. Bu görüşün dayandığı gerekçe, devlet gelirlerinin çok önemli bir bölümünün dış borçlar ve bu borçların faizleri için kullanılıyor olmasıdır.
Geçmişte dış borçların ödenmesi için Düyun-u Umumiye İdaresinin kurulması ve o kapsamda ülkede sigara üretip pazarlama hakkının Reji Şirketine verilmiş olması ile, günümüzde Tekel Sigara Fabrikalarının Özelleştirilmesi fikrinin dayandığı gerekçeler arasındaki benzerlik ürkütücüdür.
Ülkemizde Ekici Tütün Piyasalarından Yaprak Tütün satın almakta olan şirketler kendilerine sipariş veren sigara üreticisi çokuluslu şirketlerin dikte ettikleri politikaları uygulamak zorundadırlar, özellikle fiat düzeyleri bakımından çok uluslu şirketlerin hatta bunlar içerisinde lider durumunda olan bir şirketin belirlediği fiatın üzerine çıkamazlar.
Tekel sigara fabrikalarının özelleştirilmesinin kaçınılmaz sonucu olarak çokuluslu Şirketler Ülkemizde yalnız sigara iç pazarına hakim olmakla kalmayacaklar, Ekici Tütün piyasalarında oluşacak fiat düzeylerini de kendi çıkarlarına göre belirlemekte bugünkünden çok daha etkili, karşı konulmaz tek güç haline geleceklerdir.
Reji idaresinin kurulması ve bu idarenin ekici tütün fiyatlarına yapmış olduğu olumsuz etki ile Tekel Sigara Fabrikalarının özelleştirilmesi ve bu özelleştirmenin ekici tütün fiyatlarına yapacağı kesin olan ve bugünden başlamış bulunan olumsuz etki birbirinden farksızdır.
Muharrem Kararnamesi ile devletin en önemli gelir kaynaklarını yönetmek için, Düyun-u Umumiye-i Osmaniye-i Meclisi İdaresi kurulmuştu. Bu İdare Avrupa'nın vekili durumundaydı.
Düyun-u Umumiye'nin, tütün tekelinin reji şeklinde işletilmesi için hükümete yaptığı öneri kabul edilerek 1883 Mayıs ayında çıkarılan fermanla reji imtiyazı 30 yıl süre ile Mösyö Devey'e verildi ve kurulan şirket 2 Nisan 1884'de faaliyete başladı.
Şirket, iç tüketimde kullanılacak tütünleri satın alma, imal ve satma hakkına tek başına sahip olacak ve resimleri tahsil edecekti. Sigara ve diğer tütün mamullerinin üretim hakkı rejiye aitti. Reji tüccar gibi tütün ihraç edebilecekti. İhraç edilen tütünler hariç olmak üzere ülkede kullanılacak tütünler sadece reji'ye satılabilecek, ülkede sadece rejinin ürettiği tütün mamulleri tüketilebilecekti.
Faaliyete başladığının ilk 3 yılında zarar eden Reji idaresi sonraki yıllarda kara geçmiştir.
Rejinin Kuruluşunda 1900 yılında
.................................. .......................
Üretici sayısı 140.000 112.000
Üretim miktarı 25.000.000 31.000.000
İç tüketimde kullanılan 5.900.000 7.630.000
İhraç edilen 12.000.000 18.000.000
Rejiden en çok etkilenen kesim tütün üreticileri olmuştur. Reji'nin, ne olursa olsun her şeyden önce gelirini artırmayı amaçlayan fiat politikası bir süre sonra üreticileri ciddi boyutlarda rahatsız etmeye ve halkın tepkisini çekmeye başladı.
Rejiye karşı halkın ilk tepkisi 1887 yılında Samsun'da baş gösterdi. Tütün üreticileri toplu halde Samsun'a yürüyerek şikayetlerini içeren bir dilekçeyi padişaha iletilmek üzere valiye verdiler.
Trabzonlu tütün üreticileri de 1894 yılında fiat düşüklüğünü ve rejinin adaletsiz uygulamalarını, yaptıkları toplantılarla protesto ettiler.
Halkın arkası kesilmeyen şikayetleri çok haklı nedenlere dayanıyordu. Kaçakçılarla mücadele için halktan ve kısmen de kolculardan 20.000'den fazla insan öldürülmüştü. En önemlisi, rejinin işe başladığı tarihi izleyen 15 yılda üreticilere ödenen fiatın %31,5 düşmüş olmasıdır.
Günümüzde, Tekel Sigara Fabrikalarının Özelleştirilmesi konusunda dikte edilmek istenen koşullar, bu tarihsel gerçek unutulmadan dikkatle göz önünde tutularak değerlendirilmelidir.
Tekel Sigara fabrikalarının özelleştirilmesinin gerekçesi olarak, bina inşaatı tamamlanmış bulunan Sigara Fabrikalarını üretime başlatmak için gereken makine ve teçhizatı satın almak, diğer fabrikalardan gerekenlerin makine ve ekipmenlarını değiştirerek modernize etmek için, devletin ödenek ayırmasına imkan olmadığı öne sürülmektedir. Bu görüşün dayandığı gerekçe, devlet gelirlerinin çok önemli bir bölümünün dış borçlar ve bu borçların faizleri için kullanılıyor olmasıdır.
Geçmişte dış borçların ödenmesi için Düyun-u Umumiye İdaresinin kurulması ve o kapsamda ülkede sigara üretip pazarlama hakkının Reji Şirketine verilmiş olması ile, günümüzde Tekel Sigara Fabrikalarının Özelleştirilmesi fikrinin dayandığı gerekçeler arasındaki benzerlik ürkütücüdür.
Ülkemizde Ekici Tütün Piyasalarından Yaprak Tütün satın almakta olan şirketler kendilerine sipariş veren sigara üreticisi çokuluslu şirketlerin dikte ettikleri politikaları uygulamak zorundadırlar, özellikle fiat düzeyleri bakımından çok uluslu şirketlerin hatta bunlar içerisinde lider durumunda olan bir şirketin belirlediği fiatın üzerine çıkamazlar.
Tekel sigara fabrikalarının özelleştirilmesinin kaçınılmaz sonucu olarak çokuluslu Şirketler Ülkemizde yalnız sigara iç pazarına hakim olmakla kalmayacaklar, Ekici Tütün piyasalarında oluşacak fiat düzeylerini de kendi çıkarlarına göre belirlemekte bugünkünden çok daha etkili, karşı konulmaz tek güç haline geleceklerdir.
Reji idaresinin kurulması ve bu idarenin ekici tütün fiyatlarına yapmış olduğu olumsuz etki ile Tekel Sigara Fabrikalarının özelleştirilmesi ve bu özelleştirmenin ekici tütün fiyatlarına yapacağı kesin olan ve bugünden başlamış bulunan olumsuz etki birbirinden farksızdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder