Alaçam İlçemizi Tanıyalım

TARİHİ

İlçe çok eski bir tarihe sahiptir. M.Ö. ki devirlerde Frigyalılar, Kimmerler, Lidyalılar ve Persler Alaçam’da hüküm sürmüşlerdir.

 M.Ö. 5. asırda Orta Asya’dan gelen milletliler oraya Zelikus adın vermişler. Danişmentliler döneminde Tralköy adını almıştır. Selçuklular döneminde Tralköy adı Uluköy Olarak değiştirilmiş, 1385’te İlhanlılar döneminde ise Alaçam adını almıştır.

Alçam adının; Kasabanın ortasından geçen uluçay’ın kenarındaki Uluçam denilen büyük  çam ağaçlarından geldiği ifade edilmektedir.

Alaçam Anadolu Beylikleri döneminde Eratna beyliğinin devamı olan Kadı Burhanettin Tarafından ele geçirilmiş, ardından Candaroğulları ve İsfendiyaroğullarının hakimiyetine girmiştir(1390)

1938’de ise Osmanlı egemenliğine giren Alaçam Anadolu Türk Birliğinin  bozulmasıyla 1402 de tekrar Candaroğullarının eline geçmiştir.

Çelebi Mehmet’in Canik bölgesini ele geçirmesiyle Alaçam Osmanlı’nın olmuş ve bu hakimiyet II.Murat döneminde sağlanmıştır.

Osmanlı’dan beri Türk kasabası olan Alaçam 1 Eylül 1944 tarihinde Samsun’un 8. İlçesi olmuştur.

COĞRAFİ KONUMU

Alaçam kuzeyinde Karadeniz, batıdan Yaka kent, Güneyinden Vezirköprü, Doğusundan Bafra İlçeleri  ile Çevrili şirin bir sahil kasabasıdır. Yüzölçümü 632 km2, denizden Yüksekliği ortalama 15m dir. Samsun ‘a uzaklığı 78 km.dir.

İlçenin en büyük  yükseltileri Katran ve Tin gaz dağları olup, bu dağların etekleri ise yayla durumundadır. Ayrıca kasabanın girişinde göze çarpan Sivritepe 700m yüksekliğindedir. Alaçam’ın sahil kesimi doğudan batıya uzanan dar bir ova halindedir. Bu ovayı Ulu çay ikiye ayırır. Ulu çay Alaçamın en büyük akarsuyudur.

Kızılırmak deltasının batı yakasındaki sulak alanı oluşturan kara boğaz gölünün bir kısmı ilce sınırları içerisindedir.

İKLİMİ

Alaçam da tipik Karadeniz iklimi hakimdir. Yazlar serin, kışları genellikle ılık geçer. En sıcak ay ortalaması Temmuz (35 oC) olup, en soğuk ay ortalaması Ocak (-5) dereceye düşer. Alaçamda yazları Meltem, kışları karayel, bazen Yıldız, az olsa lodos, genellikle poyraz rüzgarları esmektedir.

SOSYO- EKONOMİK YAPISI

İlçenin ekonomisi genel olarak tarıma dayalıdır. Bunun yanında hayvancılık ve balıkçılık da yapılmaktadır. Tarım ürünlerinin başında tütün gelmektedir. Bunu buğday çeltik ve mısır üretimi takip eder. Ayrıca her türlü sebze ve meyve yetiştiril. Hayvancılıkta ise büyük ve küçük baş hayvan yetiştiriciliği yapılmaktadır.

İlçenin kırsal alanlarında el körükleri ile sıcak ve soğuk demircilik yapılmaktadır. (Saban, orak, at nalı, kazma, nal çivisi).

İlçede 800 işçi istihdam eden bir tekel işletmesi mevcuttur.

ULAŞIM

Alaçam,Samsun-Sinop devlet karayolu üzerindedir. Bu nedenle ulaşım problemi  yoktur. Samsuna uzaklığı 78 km.dir. Ancak kötü hava şartlarında köyleriyle ulaşımı zor olmaktadır.

Tarihi ve Kültürel Değerler

İlçede Sivri tepe, Elçi tepe, Gökçe boğaz tepe, Dede tepe höyükleri bulunmaktadır. Sivri tepe, Dede tepe, Gökçe boğaz tepe de Hitit dönemine ait yerleşmeler tespit edilmiştir. Gökçe boğaz tepedeki kazılar 1955 yılında yapılmıştır. Ayrıca Sivri tepe de yapılan kazılarda Milezyenlere (Miletoslular-Milletliler) ait olduğu belirtilen çanaklar, çömlekler bulunmuştur. Bir de Yakakent ve Alaçam’ın güneyinde dağlık ve ormanlık alanda tarihi bir kale yer almaktadır.

Alaçamdaki tarihi eserler arasında 1515 yılında Anadolu Beylerbeyi Şadi Bey Tarafından yaptırılan Şadi Bey camii ve 1887 (Rumi 1303) yılında yapılmış Yeni cami de sayılabilir.

Geyik koşan türbesi de kesin tarihi belli olmayan tarihi eserlerdendir. Kare planlı olup çatı örtülüdür.İçinde bulunduğu korukla tarihin ve doğanın  kucaklaştığı bir mekandır.

Gezi  ve Mesire  Yerleri

İlçenin 2 km. Kuzeyinde deniz kıyısında temiz kumsalı, Çınar, Kavak ve Taflan ağaçlarından oluşan güzel koruluğu ile Geyikkoşan mesire yeri yer almaktadır. Burası adın koruluğun içindeki Geyikkoşan Baba türbesinden alır.Bir rivayete göre Geyikkoşan Baba, türbesinin bulunduğu yerdeki tarlayı, ehlileştirmiş olduğu geyikler çifte koşarak sürermiş. Bu nedenle bu koruluğa Geyik koşan denilmiş. Bu yöre hem piknik yeri olarak hemde denize girmek için ideal  bir yerdir.

İlçenin güneyinde Vezirköprü sınırındaki denizden yüksekliği 1.500 m. olan Dürtmen Yaylası da doğal güzellikleriyle görülmeye değer bir mesire alanıdır. Dürtmen Yaylasına ulaşım asfalt yoldan sağlandığı için kolay olmaktadır. Kızılırmak deltasının bin kısmı da ilçe sınırları içerisindedir.

Belirli Günler

Geyikkoşan mevkiinde 6 Mayıs tarihinde Hıdrellez  şenlikleri yapılmaktadır. Bu şenlikler; Türkiye genelinde amatör ve milli güreşçiler davet edilerek, yağlı pehlivan güreş müsabakaları düzenlenir. Şenliklerin nedeninin 600 yıllık bir efsaneye dayandığı söylenmektedir. Efsaneye göre; Geyik Baba isminde bir Arap ordusu komutanı, 6 Mayıs’ta  tüm işlerini bırakarak o mevkide koyun, kuzu, inek cinsinden hayvanları kestirerek fakir halka ziyafet verirmiş.

Dürtmen Yaylası eteklerinde bulunan Hüseyin Dede Türbesi çevresinde de 7 Mayıs ta benzer şenlikler düzenlenir.

Folklorik Değerler

Alaçam ilçe merkezinde halkın %60’ı mübadil olduğundan düğünlerde genellikle Rumeli Oyunları (Zigaş, Debreli Hasan, Vardar ovası, Topal Ağa) ağırlık kazanmaktadır. Ayrıca, oynanan Kasap (Horon), Karşılama oyunları vardır. Karlı ve sardık köylerinde ise Kafkas oyunları oynanmaktadır.

Evlilikler genellikle görücü usulü olmakta. Önce kız isteme, sonra nişan, düğün şeklinde gerçekleşmektedir. Düğünden  bir gece önce kız evinde kına gecesi, bir gün sonra ise erkek evinde duvak  denilen eğlenceler düzenlenir. Kına gecesinde geline kına yakılır, duvakta ise yakın akrabalarca takı takılır. Düğünde davul, zurna eşliğinde oyunlar oynanır, yemekler yenir. Yatsı namazından sonra baklava ikram edilerek misafirler uğurlanır.

İlçede el sanatları kilim dokumacılığı, hasır örücülüğü, ağaç işleri şeklinde gerçekleşmektedir.

Alaçam’da  saz şairi Topal Abidin’in yakmış olduğu bir türkü:

Dere geçer evimden

Yarim geçti deminden

Emineyi görünce

Vuruldum Can evimden

Aşkı yakar bakanı

Kalbi eser dumanlı

Geçer kendini bilemez

Ne de bilir zamanı.

Yemekleri

Tavuk eti ile yapılan Herse, özellikle Çerkez köylerinde yapılan Aluş yemekleri; çiğ kıymadan içine baharat katılarak yapılan kapaklı pidesi, Palamut Balığından yapılan Palamut Dolması Alaçama özgü olup, çok beğenilen yemeklerdir. Bahar üzeri yapılan Koyun peyniri oldukça meşhurdur.

Hamsi pilavı, mantı, keşkek, aşure Alaçam’da yaygın olarak yapılmaktadır. Alaçam’da ayrıca “kasap Üstü” denilen kendin pişir kendin ye şeklinde et çeşitlerinin yapıldığı mekanlar yaygındır.

KONAKLAMA VE YEME-İÇME

Alaçam’a 2 km. uzaklıkta deniz kenarında Geyikkoşan mevkiinde 25 yataklı otel ve Belediyeye ait 90 adet prefabrik konut yaz aylarında ilçeye gelenlere yazlık konut olarak hizmet vermektedir. Bu tesisler toplam 800 kişi kapasitelidir. Ayrıca Şehir oteli ve yeşil yurt otelleri de mevcuttur. Geyikkoşan mevkii'inde kaliteli yemek ve Karadeniz de çıkan her türlü balık çeşitlerini sunabilecek lokantalar vardır.

Bunun dışında Göçkün ve toplu köylerinde deniz kenarında bulunan kulübelerde kendin pişir kendin ye sistemi ile her türlü balık bulunur. Alaçamda ayrıca  leziz etleri ile meşhur “Kasap üstü” denilen yerler yaygındır.