YEMEKLER(Yöre Yemekleri)
Tirit (Kaz Yufkası): Kazın iç organları çıkarıldıktan sonra iç ve dış yağları alınarak eritilir. Bu arada yufka açılır ve sekize bölünür. Kaz haşlanır etleri küçük küçük parçalara ayrılır. Kaz suyundan pilav pişirilir. Pişirilen pilav tepsinin ortasına dökülür, üzerine kaz etleri konur. Yufkalar kazın yağına batırılır. Pilav ve kaz eti yağlanmış yufkalarla birlikte yenir.
Yer Pancarı (Yazı Pancarı): Doğadan toplanan (kendiliğinden yetişmiş) otlardır. Pancar temizlenir yıkanır, doğranır ve haşlanır. Yağda soğan pembeleşinceye kadar kavrulur, salçası katılır, varsa pastırma konulabilir. Ayrıcı buğday yarması da konabilir. Üzerine su ilave edilerek bir pişirilir daha sonra pancarı katılarak biraz daha pişirilir.
Mısır Çorbası: Geceden kuru fasulye ve mısır yarması bir taşım kaynatılır, sabah kadar bekletilir. Kuru fasulye ve mısır yarması bir tencere içinde su ve tuz ilave edilerek ağır ateşte iyice pişirilir. İster yoğurt karıştırılarak,ister tereyağı eritip çorbanın içine konularak yenilir
Yoğurtlu Çorba: Kuru fasulye ile keşkeklik buğday haşlanır bir süre pişirilir. Başka bir yerde göz kararı yoğurdun içine bir kaşık un katılarak çırpılır. Bu karışım ocakta pişmekte olan çorbanın içine katılır. Bir süre daha pişirilir, ocaktan alınarak üzerine nane serpilir.
Mercimekli Bulgur Pilavı: Yeşil mercimek ayıklanır ve haşlanır. Tencere içinde yağda soğan pembeleşinceye kadar kavrulur, salçası katılır ve kaynar su ilave edilir. Daha sonra bu suyun içine haşlanmış olan mercimekle bulgur ilave edilir. Piştikten sonra ayrı bir yerde tereyağı yakılır, pilavın üzerine gezdirilir ve demlemeye bırakılır.
KEŞKEK: Akşamdan ıslatılmış keşkekli buğday, bütün çiğ tavuk ve su ilavesiyle hafif ateş üzerinde pişirilerek, ateşten indirilip iyice sarılarak sabah kadar bekletilir. Sabahleyin tekrar su ilave edilerek kaşık değmeden pişirilir. Tavuk içinden çıkarılıp ayıklanır, bu arada keşkek iyice gödeklenir (karıştırılarak ezilir). Ayıklanan tavuk ilave edilerek karıştırılır ve üzerine yakılmış tereyağı dökülür.
Karalahana Çorbası: Lahanalar ince ince doğranıp acısının gitmesi için bir taşım kaynatılır, süzülür. Az haşlanmış barbunya fasulyesi, bir avuç bulgur, bir miktar doğranmış patates, kuyrukyağı ve tereyağı ilavesiyle lahanalar bir miktar su ile pişirilir. İneceğine yakın bir avuç mısır unu ilave edilerek karıştırılır. Beş dakika daha pişirilerek ocaktan indirilir. Pişen bu karışım şimdi mikserle eskiden ise gudal adı verilen karıştırıcı ile iyice çırpılır
Hamsili Ekmek: Fırınlanmış mısır unu, su ve bir miktar tuz ile yoğrulur. İçine ayıklanmış ve didinmiş hamsi ilave edilerek tekrar yoğrulur. Yağlanmış tavaya döşenerek alt-üst kızartılır.
Hamsilil Pilav (İçli Pilav): Hamsiler kılçıkları çıkarılarak temizlenir, iyice yıkandıktan sonra kara suyu çıksın diye bir müddet süzgeçte bekletilir. İki sırtı üst üste getirilen hamsiler biraz kızartılır. Diğer tarafta soğan, kuş üzümü, fıztık, nane ve karabiber karışımlı iç pilav hazırlanıp çok az pişirilir. Önce tepsinin altına bir sıra hamsi yayılır üzerine, pilav ve en üstüne bir sıra hamsi yayılarak çok az su ilavesiyle tepsi fırına sürülür
Kocakarı Gerdanı (Burma Tatlısı): Malzeme tepsiye göre ayarlanır. Yumurta, sıvı yağ, süt ve un karıştırılarak katı bir hamur yoğrulur, Bu hamur yumaklara ayrılarak, oklava ile yufka büyüklüğünde ve arasına nişasta serpilerek açılır. Açılan her yufkanın üzerine dövülmüş fındık veya ceviz serpilir. Daha sonra oklavaya dolanan yufka iki tarafından elle sıkıştırılır ve oklavadan çıkarılır. Tepsiye dizilir, üzerine kızgın yağ gezdirilir. Fırında kızartılır, soğuduktan sonra üzerine şerbeti dökülür.
Samsun Pidesi: Kıyma, Peynir, Pastırma, Sucuk, kuşbaşı et vb. içlerle kapalı veya açık olarak yapılır. Pazar günleri sabah kahvaltısı olarak yenilmesi yaygındır. Mahalle fırınlarında yaptırılır.
FOLKLORLİK DEĞERLER
A) GİYİM
a. Kadın Giyimi
Başta,üzeri kağıt, içi çemberle örtülü tepelik vardır. Tepeliğin üzeri altın liralarla süslüdür ve başa eğik olarak yerleştirilir. Bedene, hakim yakalı ve göğüs hizasına kadar düğmeli göynek giyilir. (Bu düğmeler bekarlarda kapalı, nişanlılarda iki düğme açık, evlilerde ise tam açık olur) Göymeğin üzerine üç etek giyilir. (Üç etek iki çeşittir,biri önde iki etek kısa, arka etek uzun: ikincisinde ise etek boyları aynıdır.) Üç eteğin üzerine simle işli kollu yelek giyilerek bel, ortası iri tokalı kemerle süslenir. Alt şalvar giyilir, şalvarın üzerine ayrıca önlük takılır. Ayaklara yün çorap ve hafif topuklu iskarpin giyilir.
b. Erkek Giyimi
Erkekler baş açık ve ya kasketlidir. Bedene, hakim yaka düğmeli (yarıya kadar açık) uzun kollu gömlek, sırma işlemeli, yaldızlı düğmeli yelek giyilir. Yeleğin üzerine beş ya da altı sıra zincirli köstek takılır. Pantolon ise ingiliz külotu ve ya şalvar olarak giyilir. İngiliz külotu, dize kadar dar yukarısı ve arka kısmı boldur.
Bu geleneksel giysiler günümüze gelene kadar hızlı bir değişime uğramıştır. Günümüzde moda kırsal kesimde de etkisini göstermektedir.
B) DÜĞÜN ADETLERİ
İlimiz ilçelerinde genelde düğünler cumartesi gününden başlamak üzere üç gün devam eder. Kız almaya gitmeden bir gün önce kız evinde kına gecesi düzenlenir. Oğlan tarafından kına ve çerezler genç kızların yaktığı meşaleler ve davul zurna eşliğinde kız tarafına götürülür. Getirilen yemişler yenir,oyunlar oynanır. Gelin kıza kına yakılırken ağıtlar söylenerek ağlatılır ve gece sona erer Ertesi gün kız almaya gidilmeden önce oğlan tarafının aldığı ve kız tarafına vereceği çeyizler için her parçaya ayrı ayrı olmak üzere oğlan tarafından bahşiş verilir. Daha sonra, yani kız almaya gidilmeden bir saat önce davul zurna eşliğinde kız tarafına saç örmeye gidilir. Bu iş oğlan tarafının genç kızlarınca yapılır. Gelin kızın saçı örüldükten sonra davul zurna oğlan tarafına getirilerek önce sağdıcın kıyafeti daha sonra damadın kıyafeti giydirilir. Bu arada damadın kıyafetini çıkarırken zorlanmasını sağlayıcı bir takım hilelere baş vurulur. Oğlan tarafından yine davul zurna eşliğinde gelin atı hazırlanır, oyunlar oynanır. Her şey hazırlandıktan sonra köyün belli yerleri dolaşılarak gelin evine gidilir. Damat, sağdıç ve yanındaki büyüğün eşliğinde kızın kapısı çalınır.Kızın ağabeyi veya kardeşine bir miktar para verilerek kapı açtırılır ve gelenler içeriye alınır. Kızın babası yada erkek kardeşlerinden biri kızın bel kuşağını bağlar. Gelin ve damat kız tarafını elleri öpüldükten sonra ata bindirilmek üzere dışarı çıkarılır. Bu arada sağdıç gelinin bineceği ata sağdan, soldan iner. Gelin atın sağından bindirilir genç kızlar eşliğinde gelin ağlatmak kaidesiyle birlikte evinden alınır. Köyün en yüksek yerlerinde dolaştırılarak oğlan evine getirilir. Gelin eve girerken (kötü huyları bıraksın diye) ayağının altında toprak testi kırılır. Damat gerdeğe genç arkadaşları tarafından sokulur. Odaya girmeden önce (güçlü olsun,sözünü geçirsin diye) ayağı ile kalbur kırdırılır. Ertesi günü yani pazartesi “Duvak günü” yapılır. Köyün yeni gelinleri ve kızları oyunlar oynanır, gelinin başından bozuk paralar ve çerezler dökülür. Duvak günü ile birlikte düğünde sona ermiştir.
C) TÜRKÜLER
CİMDALLI
Keçi taşta yakılır,
Kemikleri Sayılır,
Çıkma gelin dışarı,
Seni gören bayılır,
Haydi yavrum cimdallı,
Kızlar giyer bindallı
Bin dalın üstüne,
Altın kemer almalı.
GELİN KINA TÜRKÜSÜ
Tuz kabını tuzsuz koyan,
Anasını kızsız koyan,
Yuvasını ıssız koyan
Gelinim hatunum kınan kutlu olsun
Vardığın yerde dilin tatlı olsun
ÇARŞAMBA’YI SEL ALDI
Çarşamba yı sel aldı
Bir yar sevdim
Keşke sevmez olaydım
Elim koynunda kaldı
D) HALK OYUNLARI
Samsun yöresinde oynan halk oyunları iki başlık altında toplamak mümkündür.
1- Yerleşik köylerde oynan halk oyunları
2- Göç hareketleri sonunda kurulmuş köylerde oynan halk oyunları
Yerleşik köylerde oynan oyunlar; Üçayak, Demirağa, Yanlama, Sarıkız, Sarhoş, Barı, Metelik, Alafranga,
Sığır, Perole, Kasap, Geniş, Esenpisl, Oy kargalar oyunlarıdır.
Göçmen köylerde oynan oyunlar; Bu oyunların bir kısmı sırayla simetrik şekilden halkaya çevrilerek oynanır. (Çoğuş, Bilal ağa, karşılama) oyunları el tutulmadan karşılama da simetrik şekilde halkaya çevrilir. Debreli Hasan, Paşa Dudu, Kasap el ele tutularak oynanır. Oyunlar ağır başlar, hareketli biter. Bunun yanında sanatları anlatan iki-iç kişiyle oynanan oyunlarda vardır. Köroğlu, Helvacı, Deveci, Çamşır, Arap oyunu gibi oyunlara tek davul üç zurna eşlik eder.
BELİRLİ GÜNLER
Ondokuz Mayıs,Havacılık Panayırı ve Şenlikleri: Temmuz veya Ağustos
Tekkeköy Kültür ve Doğa Festivali: 01.02.Eylül
Terme, Söğütlü Pirinç Festivali:15 Eylül
Samsun, Uluslar arası Halk Dansları Festivali: 16-27 Temmuz
Alaçam, Geyik koşan Hıdrellez Şenlikleri ve Yağlı Pehlivan Güreşleri: 6 Mayıs
Samsun,19 Mayıs Gençlik Kültür VE sanat Festivali:16-20Mayıs
Samsun “Havza Ulusal Kurtuluş Treni” seferi:25 Mayıs
Havza,25 Mayıs Atatürk ü Anma ve Kutlama Festivali:19-25 Mayıs
Havza Bayrak Töreni:12-13 Mayıs
Bafra,Geleneksel Yaz Şenlikleri :Ağustos
Bafra,Sel-Sepet Şenlikleri:Ramazan ayının 15. gecesi
Çarşamba,Yeşilırmak Kültür ve Sanat,Spor,Tarım Festivali:Temmuz veya Ağustos
Asarçık,Karakucak Güreşleri ve at Yarışları: Eylül
Samsun,Gazi B.Tiyatro Günleri:20-27 Mart
Samsun,Kocadağ Doğa yürüşü:Haziran
Yakakent,Deniz oyunları Festivali:Temmuz un 2. Haftası
Terme ,Gölyazı Uluslar arası Amazon Festivali:28-30 Temmuz
Vezirköprü,Köprülü Mehmet Paşa Kültür,Sanat ve Spor Haftası:Eylül Ayı sonlarında
Ondokuz Mayıs,Geleneksel Engiz Yaz Şenlikleri:Ağustos
Bafra,Bengü ve cıvarı Köyleri Kültür,Yardımlaşma ve Dayanışma
Şenlikleri:temmuz Ayı
Bafra, kolay, Neyzen Teyfik Kültür Şenlikleri:Ağustosun son haftası
Samsun-Atakum Sahil Şenliği:Ağustos
Kavak, Yaşar Doğuyu Anma: 8 Ocak
Ladik,Akdağ Yayla Şenlikleri:Temmuz
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder