1922-1923 Yıllarında Samsun'da Fiyat Hareketleri -I

1922-1923 Yıllarında Samsun'da Fiyat Hareketleri (Belediye Meclisi Zabıt Defteri'ne Göre)

Yrd. Doç. Dr. M. Emin Yolalıcı*

GİRİŞ

Osmanlı Devleti’nde belediye ve belediye meclislerinin kuruluşu Tanzimat Dönemi’nde başlamıştır, ilk örgüt başkent İstanbul’da 1854 tarihinde kurulmuştur. Taşralarda ise örgütlenme 1871’den itibaren başlamıştır. Bu konudaki ilk kanunî girişim 1864 Vilâyet Nizâmnâmesi ile atılmıştır. 25 Temmuz 1867’de çıkarılan “ Vilâyâtta Devâir-i Belediye Meclislerinin Vezâif-i Umûmiyesi Hakkında “ başlıklı talimatname ile, büyük kentlerde uygulamanın nasıl olacağı belirlenmiştir. 1871 tarihli Vilâyet Nizamnâmesi’nde ise her vilâyet, sancak ve kazalarda birer belediye meclisi kurulması konusu kanuna bağlanmıştır.

İşte bu ilk hazırlık döneminden itibaren özellikle 1876 yılından sonra her vilâyet,sancak ve kaza merkezlerinde belediye örgütleri kurulmaya başlanmıştır. Ancak bir anda her yerde bu örgütlerin kurulması mümkün olmamış ve zaman içerisinde ülke geneline yayılmıştır. Samsun ve kazalarında belediye meclislerinin kuruluşu da 1880’lerden sonra olmuştur.

Belediye meclislerinin faaliyetleri konusunda en önemli kaynak hiç şüphesiz “Belediye Meclisi’ne Mahsûs Zabıt Defteridir” adı ile bize ulaşan defterlerdir. Bu defterlerde, içtima(oturum) gününün tarihi, oturumda hazır bulunan azaların adları, meclise gelen dilekçe, kaime gibi istek ve belgelerin adı ve meclise geliş tarihi, görüşülecek konunun özeti ve en son olarak da meclisin aldığı karamı özeti belirtilmektedir.

Özellikle meclis kararlan şehrin sosyal, siyasal, kültürel, idarî, malî, ekonomik, vs. durumlarını bize aktaran en önemli belgelerdir. Bu kararlar içerisinde, belediyenin rüsum, vergi ve diğer gelir kaynaklan,belediye çalışanları, bu çalışanlara verilen ceza ve mükâfatlar,belediyenin istimlâk, temizlik ve diğer hizmetleri,ileriye dönük projeleri,aceze maaşları ve fiyat hareketleri gibi pek çok konular bulunmaktadır.

Burada incelemeye çalışacağımız fiyat hareketleri, 1922-1923 yıllarına ait Samsun Belediye Meclisi Zabıt Defteri’nden yararlanılarak hazırlanmıştır. Samsun Belediye Meclisi daha önceki yıllarda kurulmuş olmasına rağmen, maalesef bu devirlere ait defterler bulunamamıştır. Bunlar ihmalkârlık, vurdumduymazlık, belgelere saygısızlık sonucu tarihin yapraklarında kaybolmuştur. Samsun’a ait bulunabilen en eski meclis zabıt defteri, incelediğimiz 1922-1923 yılına ait olan defterdir.

Ancak, incelediğimiz bu defterin en önemli özelliği, Osmanlı Devleti’nden Cumhuriyet’e geçiş dönemine ait olmasıdır. Defterde hem Türk Milli Mücadelesi’nin daha devam ettiği dönemlere ait, hem de Mudanya Mütarekesi dönemlerine ait kararlar mevcuttur. Yani, saltanattan Cumhuriyet’e geçiş dönemini içine alması açısından ilginç bir özellik taşımaktadır.

Bu defterde mevcut kararlara göre Samsun’daki fiyat hareketlerini incelerken, konuya sadece yiyecek-içecek açısından bakılmamıştır. Yiyecek-içecek dışında çeşitli eşya, hayvan, inşaat malzemeleri fiyatları, gayr-i menkul değer ve icar fiyatları, tiyatro, müsamere, sinema, karagöz oyunları, güreş müsabakaları gibi sosyal aktiviteye ait bilet fiyatları da incelenmiştir. Ayrıca belediye çalışanlarının maaş ve ücretleri, belediye rayicine göre inşaat usta, kalfa ve çıraklarının yevmiyeleri, belediyenin davalarını takiple görevli Dava Vekilleri’nin ücretleri de incelediğimiz konular arasında bulunmaktadır.

l.Yiyecek ve İçecek Fiyatları

Bu fiyatlar 1922-1923 yıllarına ait olup, bir bölümü belediye meclisinin verdiği rayiç bedelleri, bir bölümü ise kıymet takdiri şeklindedir. Ayrıca savaş yılları ve hemen bu yılların sonrasında fiyatların arttığı da bir gerçektir.

Samsun Belediyesi Meclis Zabıt Defteri’nde bulunan 1 Temmuz 1922 tarihli rayiç bedelleri, Jandarma Bölük Komutanlığı’nın isteği üzerine verilmiştir. Burada özellikle üç ekmek nev’isi belirtilmektedir. Bunlardan birinci nev’i ekmek 327 dirhem (1.046,4 gr.) olup, fiyatı 20 kuruştur, ikinci nev’i ekmek 345 dirhem (1.104 gr.) olup, onun fiyatı da yine 20 kuruştur. Üçüncü nev’i ekmek ise 307 dirhem (982,4 gr.) olup, fiyatı ise 15 kuruştur. Ekmek fiyatlarında unun kalitesi ile gramajı fiyata etki etmektedir.

2 Ağustos 1922 tarihli zabıt kaydında ekmek fiyatları yine aynıdır. Ancak gramajları yükseltilmiştir. Nitekim birinci nev’i ekmek 327 dirhemden 342 dirheme, ikinci nev’i 345’den 361’e, üçüncü nev’i de 307’den 331’e çıkarılmıştır. Fakat 19 Eylül 1922 tarihinde gramajların yeniden düşürüldüğü görülmektedir. Nitekim birinci nev’i ekmek 342 dirhemden 333 dirheme, ikinci nev’i 361’den 348’e, üçüncü nev’i de 331’den 324 dirheme düşmüştür.

Ekmekte gramaj oynaması bundan sonra da devam etmiştir. Zamanla gramajlarda yükselme olmuştur. Buna karşılık ekmek fiyatlarında da az da olsa artış görülmektedir. Ayrıca bazı aylarda dirhem yerine kıyye, atik-i kıyye ve kilo gibi ağırlık birimleri yazılmıştır. Eylül 1923’de ise gramajları belirtilmemiştir. Tabloda dikkat çekici bir husus da, 1923 yılı Temmuz ayında ekmek fiyatlarında düşmenin görülmesidir. Belediye Meclisi’nin başka bir zabıt kaydında da,ekmek fiyatlarının un fiyatları ile orantılı olduğu belirtilmektedir. Söz konusu bu kararda, mevcut un fiyatlarının tespitinden sonra ekmek fiyatlarının rayiç bedelinin tespit edileceği yazılıdır.

Samsun Belediye Meclisi Zabıt Defteri’nde bazı tahıl türü ürünlerin rayiç bedelleri bulunmaktadır. üç tahıl ürünü içerisinde aylara göre fiyat açısından fazla bir değişiklik yoktur. Ancak 1923 Temmuz’undan itibaren her üç üründe de ucuzlama gözlenmektedir. Önceki aylarda bulgur 25-30 kuruş arasında değişirken, Temmuz-1923’de 19 kuruş 20 paraya düşmüştür. Pirinç yine 35 kuruştan aşağı düşmezken, Eylül-1923’de 31 kuruş 10 paraya gerilemiştir. Arpa da genellikle 10-12 kuruş arasında oynarken, 1923 yılı Temmuz ayında 9 kuruşa, hatta Ağustos’ta 8 kuruş 35 paraya inmiştir. Herhalde bu düşüşlerde savaş döneminden çıkılarak, yavaş yavaş barış dönemine geçilmesinin, yani ekonominin istikrara doğru yönelmesinin etkisi olsa gerektir.

Samsun Belediye Meclisi Zabıt Defterleri’nde, özellikle Jandarma Bölük Komutanlığı’nın talebi üzerine belediye meclisince verilen perakende rayiç bedellerinde diğer erzak türleri de vardır.

Önemli bir istatistiki sonucu burada zikretmek gerekir. O da, savaşın fiilen bitmesi ve barış görüşmelerine geçilmesi döneminde fiyatlarda önemli bir düşüşün gözlenmesidir. Meselâ et fiyatları 1922-Haziran’ından, 1923-Haziran’ına kadar, yani 13 aylık dönemde 60 ile 80 kuruş arasında değişmektedir. Ancak 1923 Temmuz’unda ilk defa 50 kuruş 30 paraya, hatta Eylül ayında 46 kuruş 35 paraya düşmüştür.

Sadeyağ da genellikle okkası 120-200 kuruş arasında satılırken, Temmuz- 1923’de ilk kez 100 kuruşun altına inmiştir.

Tuz da ise daha ilginç bir düşüş olmuştur. Tuz fiyatlan okka olarak 12 ay aynı fiyatı korurken, Haziran-1923’de 10 kuruşa, Temmuz ve Ağustos’ta 8 kuruşa, Eylül’de ise 7 kuruş 32 paraya düşmüştür.

1922 yılı Eylül ayında gösterilen sirke fiyatı 7 kuruştur. Ancak.Haziran 1922 ayına ait başka bir zabıt kaydında, müskirat deposunda bulunan şarapların sirkeye dönüşmesi üzerine, sirkenin fiyatı 17 kuruş 20 paradan satılmasının uygun olduğu belirtilmektedir.

Samsun Belediye Meclisi Zabıt Defteri’nde Ağustos-1922 ve Eylül-1923 aylarına ait sebze ve meyve fiyatları da yazılıdır. Samsun Mutasarrıflığı’nın talebi üzerine belediye meclisince verilen bu rayiç bedelleri arasında bazı sebze ve meyve adları olmakla beraber,” mevsimi değildir “ veya “yoktur “ ibaresi düşülerek fiyatları da gösterilmemiştir. Bunlar arasında kereviz, lahana, kabak gibi sebzelerle, kestane, ayva, nar gibi meyveleri sayabiliriz. 1923 rayiç bedellerinde ise, 1922 yılında yazılmayan bazı sebze ve meyveler ile bunların fiyatları da yazılmıştır.

Samsun Belediyesi’nin o günlerde de, bozuk malların satılmaması veya temizlik konularında hassasiyetle durduğunu gösteren zabıt kayıtlan vardır. Meselâ 20 Haziran 1923 tarihli zabıt kaydına göre, kokmuş balıkları mahalle aralarında sattığı anlaşılan Balıkçı Ahmed Efendi’ye 500 kuruş (5 lira) nakdî ceza kesildiği ve konunun savcılığa sevk edildiği anlaşılmaktadır. Aynı tarihli başka bir zabıtta da, dükkânının önüne süprüntü döktüğü anlaşılan Süleymanoğlu Mehmed Ali’ye 250 kuruş nakdî para cezası kesilmiştir1.

2.Canlı Hayvan Fiyatları

Samsun Belediyesi Meclis Zabıtlarında az sayıda da olsa bazı canlı hayvan fiyatlarını gösteren kayıtlar vardır. Bunların bazılarının fiyatı takdir komisyonu tarafından takdiren verilmiş,bir kısmının da mezad sonucu belirlenmiştir.

Meselâ 29 Eylül 1922 tarihli tutanakta, sazlık müteahhidi Mehmed Bey’e ait 2 adet at için takdir edilen değer belirtilmiştir. Bunun için, belediye meclis azasından iki kişi ile belediye mühendisinden oluşan Tetkik Heyeti’nin raporu esas alınmıştır. Bu rapora göre atlardan birine 150, diğerine de 200 kuruş takdir edilmiştir.

Meclis kararlarından iki tanesinde ise, müzayede sonucu satılan hayvanların mezadda satılan bedelleri yazılıdır. 10/11 Mart 1923 tarihli zabıtta, yağrı bir ata 5.000 kuruş verildiği, ancak bunun az görülerek, şimdilik satılmamasına karar verildiği kayıtlıdır. 28 Mayıs 1923 tarihli de ise, bir keçinin 120 kuruşa Kavaklı Hacı Ali’de kaldığı belirtilmektedir. Yine aynı tarihli başka bir kararda, 1 camuz düğesi ile 1 sığır düğesinin, 2.600 kuruşla Kasap Aziz Bekir’e mezad sonucunda satıldığı kaydedilmiştir.

Meclis kayıtlarında saman ve kuru ot gibi hayvan yemlerinin fiyatları da mevcuttur. Hayvan yemi fiyatlarında mevsim değişiklikleri önemli rol oynamaktadır. Kış dönemlerinde saman ve kuru ot 10 kuruşa çıkarken, yaz dönemlerinde saman 5,30 kuruşa, ot ise 4 kuruşa kadar gerileyebilmektedir.

Zabıtlarda görülen dikkat çekici bir karar da, belediyenin kadrosunda olan hayvanların arpa, ot, saman gibi hayvan yemlerinin alınması ile ilgilidir. Bu karar kaydında, bu tür hayvan yemlerinin köylerden uygun fiyatla alınmasının, belediyenin menfaatine olduğu yazılıdır.

Söz konusu zabıt kayıtlarında görülen bir rayiç bedel de kovan fiyatı ile ilgilidir. Bu kayda göre, 1923 yılında Samsun’da bir adet arı kovanının fiyatı 650 kuruş rayiç bedelindedir.

3.Müteferrik Eşya Fiyatları

Yine Belediye Meclis Zabıt Defteri’nde, Samsun’a ait çeşitli cins ve nevideki eşyaların fiyatları da vardır. Belirtilen tuz çuvalları, Düyûn-u Umûmiye İdaresi’ne ait olup, belediye meclisi tarafından rayiç bedelleri verilmiştir. Belediyeye ait Gazhane’de bulunan boş tenekeler de müzayede usûlü ile taliplerine satılmıştır.

Sabun fiyatları, 1922 yılının yedi ayında da kıyyesi 70 kuruş rayiç bedel ile satılmaktadır. 1923 yılının ilk aylarında ise rayiç bedeli 60 ile 70 kuruş arasında gösterilmiş, fakat Temmuz ayından sonra 46 kuruş 20 paraya kadar düşmüştür.

Top fişengi ise, Ramazan ayında kullanılmaktadır. Samsun Belediye Meclisi’nin 22 Nisan 1923 tarihli kararında, daha önceki yıllarda, masrafı belediyeden karşılanmak üzere, Sahil Bataryası’nca top artırıldığı, ancak atılan topların istenilen derecede patlamaması sebebiyle, bazı mahallerden top sesinin duyulmadığı belirtilerek, bundan sonra havaî fişenk atılmasının maksadı daha iyi temin edeceği kaydedilmiştir. Bunun için de Fişenkçi Mustafa Efendi’ye tanesi 70 kuruştan fişenk imal ettirilmesi karar verilmiştir. Hatta meclis, belediyenin zarara uğramaması için, “ istenilen derecede yükselmeyen, patlamayan veya amaca uygun olmayan fişenklerin bedellerinin verilmemesi” yönünde de bir şerh koymuştur.

Süpürge, Samsun Belediyesi’nin temizlik işlerinde kullanılmak üzere satın alınması karan verilen çalı süpürgesidir. Bu süpürgeden, belediyenin Tanzifat İdaresi’nde kullanılmak üzere 1.000 adet alındığı kayıtlarda yazılıdır.

Yine temizlik işlerinde kullanılan hayvanlar için yaptırılacak koşum takımlarının miktarı 12 adet olarak görülmektedir. Her takımı 2.000 kuruştan imâl ettirilmek üzere, Caferoğlu Gaffar’a ihale edilmiştir.

İlginç bir alet de hendese aletidir. Bu alet, belediyenin Nafıa Ser-Mühendisliği’ne alınmıştır. Bu hendese takımı 6 parçadan oluşmaktadır

Yine zabıt defterinde, Samsun’da yakacak fiyatlarının rayiç bedelleri de mevcuttur. Özellikle fiyat artışı veya azalmasında mevsim şartlarının önemli rol oynadığını söyleyebiliriz. Kömür ve oduna ihtiyaç olan kış mevsiminde fiyatlar yükselmekte, yaz mevsimine doğru ise fiyatlarda düşme görülmektedir. Buna bir de barış şartlarına girme eklenince, bu düşme daha da gözle görülür hale gelmektedir. Meselâ, odun fiyatları uzun zaman 1,10 ile 2 kuruş arasında oynarken, 1923 yılı Temmuz ayında birden bire 33 paraya, sonraki ay ise 24 paraya gerilemiştir.

Belediyenin odun ihtiyacının karşılanması ile ilgili başka bir meclis kaydında, bu ihtiyacın karadan araba ile odun getiren odunculardan satın alınmasının, Samsun Belediyesi’nin menfaatine olduğu yazılıdır. Bu suretle belediye meclisi, belediye için en uygun fiyatla odun alınmasını ve belediyenin çıkarlarının gözetilmesini, diğer buna benzer kararlarda olduğu gibi en önemli ahlakî bir prensip edinmiştir.

4. İnşaat Malzemesi Fiyatları

Belediye Meclis Zabıtlarında 1923 yılının çeşitli aylarına ait, Samsun’daki kereste, kireç, kiremit, tuğla, demir vs. gibi inşaat malzemelerinin fiyatları rayiç bedel olarak yazılmıştır 1923 yılının 4 ayına mahsus inşaat malzemesi fiyatları verilmiştir. Bazı malzemelerin bazı aylara ait fiyatları yoktur.

Yerli kiremit, Avrupa kiremitten daha ucuz olup, herhalde bunun sebebi de kalitesinden kaynaklanmaktadır.

Meşe ve ceviz tahtası, çam tahtasından daha pahalıdırlar. Ayrıca Nisan 1923 ayına ait kayıtta, köknar ve meşenin kaba kereste, ince kereste ve tahta olarak m3 fiyatlarının aynı olduğu görülmektedir.

Demirin adi, ateşlenmiş ve potrelik olarak üç cinsi verilmiştir. Bunların fiyatları da farklıdır.

Bunların dışında yağlı boya, neft yağı, bezir yağı, katran, üstübec gibi inşaat malzemeleri vardır. Ayrıca inşaatta kullanılan cam, kum, saç, taş, çinko levha, çivi gibi malzemelerin fiyatları da görülmektedir.

Meclis zabıtlarında olup, tabloya alınmayan bir inşaat malzemesi de çimentodur. Ancak “piyasada yoktur” , “yoktur” şerhi konularak, fiyatı da verilmemiştir. Kayıtlarda çimentonun 160 kiloluk varillerde veya torba içinde olduğu da belirtilmektedir.

Yine tabloda olmayan bir inşaat malzemesi de küngdür. Küng, uzunluk ve çap olarak iki nevide verilmiş, ancak fiyatları “ yoktur “ şerhi ile belirtilmemiştir.

İnşaat veya taş çıkarma, yol açma gibi işlerde kullanılan barut, fitil, dinamit, kapsül gibi malzeme adları da meclis zabıtlarında mevcuttur. Fakat “piyasada yoktur” ibaresi konulmak suretiyle bunların da fiyatları verilmemiştir.

5. Matbaa Tab’ (Baskı) İşlerinin Fiyatları

Belediyenin ihtiyacı olan makbuz, evrak, defter gibi malzemeler matbaalara kapalı zarf usûlü ile bastırılmaktadır. Samsun’da 1922-1923 yıllarında mevcut olan Şems, Ahali ve Aks-i Seda Matbaaları’ndan gelen fiyat teklifleri ile numuneler mecliste incelenmekte, tetkik ve mukayese edilmekte, sonra da en uygun olana tab ettirilmesine karar verilmektedir.

18 Ekim 1922 tarihli kararda, belediye rüsumu makbuzlarından, her biri 100 yapraklı, 150 adet makbuzun bastırılması için, üç matbaanın teklif ve numunelerinin incelendiği, Ahali Matbaası’nın 2.500 kuruş teklif etmesine rağmen, numunelerinin kötü olduğu, bu sebeple numuneleri iyi olan Aks-i Seda Matbaası’na 2.775 kuruşa tab ettirilmesi kararı verildiği yazılıdır.

Yine 11 Kasım 1922 tarihli zabıtta, Samsun belediyesine ait 150’şer yapraklı 2 cilt Varidat Defteri ve 1 cilt Demirbaş Eşya Defteri tab’ı ile ilgili karar vardır. Burada da kapalı zarf usûlü uygulanmıştır. Teklifler ve numuneler incelenmiş, Ahali Matbaası’nın numunelik kâğıtları beğenilerek, bu matbaaya tab işi 900 kuruşa bırakılmıştır.

22 Nisan 1923 tarihli Samsun Belediyesi Meclis zabtında da yine tab ile ilgili bir karar vardır. Burada belediyeye ait evrak ve defterlerin tab’ı belirtilmiş, ancak bu evrak ve defterlerin ne olduğuna dair bir bilgi verilmemiştir. Kapalı zarf usûlü ile Şems Matbaası 10.800, Aks-i Seda Matbaası da 11.000 kuruş teklifte bulunmuşlardır. Meclis ise, cüz’i farkı da göz önüne tutmaksızın, tab’ işini numunelerini beğendiği Aks-i Seda Matbaası’na vermiştir.

Tab ile ilgili meclis zabıtlarından çıkarılacak bir sonuç da, Samsun Belediye Meclisi’nin tab’ işinde titizlikle davrandığıdır. Meclis, gerek basılacak evrak ve defterlerin iyi kaliteli olması yönünde çaba harcamakta, gerekse belediyenin maddî zarara uğramamasına çalışmaktadır.

6.Gayr-i Menkûl Fiyatları

Arsa, ev, dükkan gibi gayr-i menkûllerin, ya müzayedeye çıkarılması veya istimlâki durumunda fiyatları belediye meclisince takdir edilmektedir. Ancak bunun için bir Tahmin Heyeti oluşturulmaktadır. Bu heyet genellikle meclis azalarından seçilmektedir. Fakat bazen, dışarıdan da bu seçim yapılabilmektedir.

Samsun Belediye Meclisi zabıtlarına göre, bir kişiye ait arsa meclisçe, arşını 62 kuruş olarak takdir edilmiştir. Osmanlı Bankası karşısında bulunan ahır ve dükkana Tahmin Heyeti 15.000 kuruş takdir etmiştir. Ayrıca, Saidbeğ Mahallesi’nde bir hanenin, Halis, Hacı Alizade Arif Efendi, Mahmud, Yemencioğlu Raif adlı kişilerin haneleri ile Yemenici Edhem Efendi’nin dükkanına kıymet takdiri için, meclis azasından iki kişinin Tahmin Heyeti’ne seçildiğine dair ayrı ayrı zabıtlar var ise de, bunlara ait takdir edilen fiyatlar belirtilmemiştir.

Muvakkithâne’nin istimlâkine dair Samsun Liva İdare Meclisi’nin karan doğrultusunca, buranın istimlâk bedelini tespit görevine Samsun Belediyesi Mühendisi ile dört diğer kişiler Tahmin Heyeti olarak teşkil edilmişlerdir. Ancak bu emlâkinde takdir bedelleri belirtilmemiştir.

İstimlâk konusunda Tahmin Heyeti’nin verdiği takdir fiyatına, bazen mülk sahipleri tarafından itiraz edilmektedir. Nitekim Ocak 1923 tarihli bir meclis kaydında bununla ilgili bir örnek vardır. Sazlıktaki bahçesi ile Bedesten civarındaki mağazaya Tahmin Heyeti’nin verdiği kıymet takdirine itiraz edilmiş, bunun üzerine Belediye Mühendisi, Defter-i Hâkânî Memuru ve Sancak İdare Meclisi’nin seçilmiş azasından oluşan bir İtiraz Komisyonu oluşturulmuştur. Bu komisyon, mağazaya 20.000 kuruş, bahçeye de 108.000 kuruş kıymet takdir etmiştir. Samsun Belediye Meclisi’nde bu durum görüşülerek kayda geçirilmiş ve mülk sahiplerine tebliği, gazete ile de ilânı kararı verilmiştir.

7. İcar (Kira) Fiyatları

Samsun Belediyesi meclis zabıtlarında, ya belediyeye ait mülkün (genellikle dükkân ) veya belediyenin kiracı olarak kullandığı mülkün kira bedelleri ile ilgili kayıtlar vardır. Belediyenin icara vereceği mülkün taliplerine verilmesi ihale usûlü ile yapılmakta ve şartları uygun kişiye kiraya verilmektedir.

Meselâ, Osmanlı Bankası karşısında yer alan belediyeye ait dükkân, aylık 700 kuruş bedelle Gevan Kadızâde Hüsnü Efendi’ye icara verilmiştir. Bu icar olayında başka talip olmadığı da kayıtlıdır.

Yine Samsun Belediyesi’ne ait, Hükümet Caddesi’nde bulunan bir büyük ve yanındaki küçük hanenin aylık 25 lira (2.500 kuruş) karşılığında Haydar Bey’e icara verilmesi karan mevcuttur.

Belediyeye ait bir mağaza da,yıllık 100 lira (10.000 kuruş) karşılığında Hacı Andavallıoğlu’na kiraya verilmiştir.

Söz konusu meclis zabıtlarında, belediyenin kullandığı yerlerin icar bedelleri de yazılıdır. Meselâ, belediyece ahır olarak kullanılan hükümet binası civarındaki binanın kira bedeli aylık 25 lira olarak belirtilmektedir.

Bazen de, başka bir idarenin kullandığı mülkün icar takdiri belediyeden istenmektedir. Buna örnek olarak da, Liman İdaresi’nce kullanılan, Andavallıoğulları’na mahsus mağazanın icarı hakkındaki uygulamayı verebiliriz. Belediye Reisliği’nin bu mağaza için takdir ettiği aylık 100 lira kira bedeli Liman İdaresi’nce kabul edilmemiş ve yüksek görülmüştür. Bunun üzerine toplanan Samsun Belediye Meclisi kirayı 50 lira (5.000 kuruş) olarak takdir etmiştir.

Bir meclis zabtında da, belediyeye ait dükkân ve ahırın kıymet takdiri için meclis azasından iki kişinin Muhammen olarak seçildiği yazılıdır. Fakat sonraki kayıtta, kiracı olan kişinin şimdiye kadarki kira borcunun 8.500 kuruşa ulaştığı, bunu ödemesinin mümkün olmadığı, bu sebeple hem paranın tediyesi, hem de binayı tahliyesi için kanunî işlem yapılması belirtilmektedir.

-Devam Ediyor-