Merzifon Amerikan Kolej Binası ve
1904 yılında kurulan Pontus Jimnastik Kulübü Pontus Futbol Takımı
İLK RUM-PONTUS ŞER YUVASI: "MERZİFON AMERİKAN KOLEJİ"(*)
/Mahmut Yılbaş
"Amasya Sancağı'na bağlı olan bu kaza merkezi, Canik Sancağı'nı İç Anadolu'ya bağlayan yol üzerinde bulunuyordu. Yerinin öneminin yanında, burada açılmış bulunan Amerikan Koleji sebebiyle de Pontusçu faaliyetlerin, Karadeniz bölgesinde fikri ve fiili merkezlerinden biri olmuştur."
"...1904'de Merzifon Amerikan Koleji'nde, gizli olarak Rumlar tarafından "Rum İrfanperver Cemiyeti" ve "Orpheus" adında bir musıki kulubü kurulmuştu. Bu cemiyetler daha sonra birleşerek ilk "Pontus Cemiyeti"ni teşkil etmişlerdir.
Pontus teşkilatının ele geçirilen belgelere göre ilk kuruşduğu yer Merzifon'dur. Zira, Samsun ve diğer çevrelerde 1908 senesine ait belgelerden daha önceki tarihi taşıyan evrak ele geçirilememiş ise de buradaki Amerikan Koleji'nde yapılan araştırmada 1904 tarihli bir Pontus Cemiyeti tüzüğü meydana çıkarılmıştır. Bundan ayrı olarak diğer evrak, kasa, defterler, resmi mühür, arma, bayrak, silahlar, eski Pontus madalyaları, Pontus dergisi ve heyetin ilişkide bulunduğu çetelerin fotoğrefları, marşlar, notalar v.s. de mevcuttur.
Kolejin aranması sırasında, be cemiyete ait evraklardan olarak, 1919-1920 yıllarına mahsus zabıtname parçaları ele geçirilmişti. Bunlar Türk düşmanlığını sürekli ve şiddetle telkin eden parçalardı. Yine bu zabıtlardan anlaşıldığına göre, Pontus tarihi ve askeri konularla ilgili konferanslar verilmiş, Rum asker kaçaklarına ve muhacirlere yardımcı olunmuştu. Patrikhane'nin de bu cemiyete üç bin lira gönderdiği, yine bu belgelerden anlaşılmaktaydı.
1908 yılında Merzifon Koleji'ndeki dernek başkanlarının Samsun'daki Teceddüd ve İhya Cemiyet (Yenilenme ve Canlanma Derneği)'ne gönderdiği mektupta emellerinin, ümitlerinin gerçekleşmesi anlarına yaklaşmakta olduğuna inanmaktadırlar. Hatta mektubun sonunda (Yaşa Yunan), (Yaşa Kurtuluş) cümlelerini yazmakta hiç sakınca görmüyorlar. Yine mektubun içerisinde yazılanlardan anlaşılacağı üzere derneğin kurulması anlatılırken (bundan 4 yıl önce) dediğine göre tüzüğün tarihiyle bu tarih birbirine uymuş oluyor.
Amerikan Koleji
Şehrin Kuzeyinde ve en yüksek noktasında yaklaşık olarak otuz - kırk dekarlık bir alan üzerinde tesis edilmiş irili ufaklı muhtelif pavyonlardan oluşmuştur. Tapu sicil kaydına göre müessesenin Amerikan Misyoner Cemiyeti tarafından ilk kuruluş tarihi : Eylül 1292, (1876) dır. O zaman göre oldukça büyük ve konforlu bir Hastanesi, modern örgütlü kız ve erkeklere ait Okulu, zengin Kütüphanesi, Müzesi, Eczanesi, Laboratuarı, Marangoz Atölyesi, Sineması ve Rasathanesi vardı.
Merzifon Amerikan Kolejinin sıcaklık, basınç ve yağış ölçen Rasathanesinin, 1847 den sonra Anadolu'da kurulan özel Rasatların en ciddilerinden olduğu Milli Eğitim Bakanlığınca yayınlanan «Tanzimat» adlı kitapta belirtilmektedir.
Bu Koleje tahsil için Anadolu şehirlerinden başka Balkan Devletleri uyruklu öğrenciler de gelirdi. Birinci Dünya savaşı sırasında siyasî ilişkilerini kesen Amerikalılar, Koleji geçici olarak terk ettiklerinden bir süre (Şifa Yurdu) adiyle askerî hastane olarak kullanıldı. Mütarekeden sonra yöneticileri geri gelerek öğrenimi yine sürdürmeye başlamışlardır.
Öğretim heyeti arasında kadın ve erkek Türk öğretmenler de bulunuyordu. Harbin henüz kesin bir barışa bağlanmadığı, mütarekenin bu karışık günlerinde Rum öğrenciler Pontus Kulübü adıyla gizli bir cemiyet (Dernek) kurulduğu, Türk öğrencilerinden birkaç uyanık genç ve bir kadın tarafından Hükümete ihbar edilmesi üzerine Amasya'daki Merkez Ordusu Komutanı'nın emriyle 28 Şubat 1337 (1921) de âni baskınla aramalar yapılmış ve Pontusculuk Teşkilâtına (örgütüne) ait birçok gizli ve zararlı belgeler elde edilmiştir.
Bu cemiyetin, öğrenci veya öğretmen adı altında Koleje sokulmuş bulunan ve çoğu Samsun, Bafra yörelerinden olan Rumlar tarafından kurulduğu ve merkezinin yabancı Devletlere kadar uzandığı anlaşılmış ve zamanında yakalandıklarından atılımları yarım kalmıştır.
İstiklâl Savaşından sonra yalnız kız öğrencilere ait olarak ilkokul derecesinde (düzeyinde) ve sınırlı kadro ile yine öğretime Milli Eğitim Bakanlığınca izin verilmiş ise de 1938 yılında tüm binalar Hükümetçe satın alınarak Milli Savunma Bakanlığı emrine verilmesi sonunda, müessese tamamen dağılmıştır. Bir süre 8. Kolordu merkezi olarak kullanılmış, daha sonra Kara Astsubay Okulu'na tahsis edilmiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder