Samsun Hakkında

 Samsun İli, Çorum ve Tokat illerini içine alan Çevre Düzeni Planı çalışması kapsamında ele alınmakta olup aynı zamanda İBBS içerisinde TR 83 olarak adlandırılan sınıflandırma içerisinde yer almaktadır.

Samsun, Doğuda Ordu, güneyde Tokat ve Amasya, batıda Sinop ve kuzeyde Karadeniz ile çevrilidir. Yüzölçümü 6.575 kilometrekare, deniz seviyesinden yüksekliği ortalama 1210 metredir.

Samsun Türkiye’nin 16 Büyükşehir belediyesinden biridir. 2004 yılı nüfusu 1.209.137 kişi olan Samsun 81 il içerisinde nüfus büyüklüğü olarak 14. sırada yer almaktadır.

DPT tarafından 1996 ve 2003 yıllarında hazırlanan illerin sosyo ekonomik gelişmişlik sıralamasında 1996 yılında 76 il içerisinde 35. sırada yer alan ilin 2003 yılında 81 il içerisinde 32. sıraya yükseldiği görülmektedir. Bu sıralamalar sonucunda 5 grup olarak oluşturulan gelişmiş il derecelendirilmesinde Samsun 1996 ve 2003 yıllarında 3. derecede gelişmiş iller grubunda yer almıştır. Planlama bölgesi içinde en gelişmiş iller de 3. derece gelişmiş il grubunda yer aldığından Samsun’un verimli tarım arazileri, sanayi sektörü ve gelişmekte olan hizmetler sektörü ile belli bir gelişmişlik seviyesini yakalamış olduğu yorumu yapılabilmektedir.

Karadeniz sahil şeridinin orta bölümünde Yeşilırmak ve Kızılırmak nehirlerinin Karadeniz’e döküldükleri deltalar arasında bulunan Samsun’un genel arazi yapısı güneyindeki kuzey Anadolu dağlarının alçaldığı bölümle, kıyısında yer alan ovalar ve bu ovalarla dağlık bölüm arasında kalan yaylalar karakterize etmektedir.

Samsun ili TR 90 planlama bölgesindeki illerden geniş, verimli delta ovaları ile ayrılmaktadır. Kızılırmak ve Yeşilırmak akarsularının delta alanlarında oluşmuş kıyı ovaları dünyanın sulanabilir ve tarım potansiyeli yüksek ovalarından Bafra ve Çarşamba’dır. Bafra ve Çarşamba ovaları tarım potansiyelleri ve kent ekonomisine katkıları ile Samsun ili için büyük önem taşımaktadır.

Doğu Karadeniz kıyısına paralel bir şekilde uzanan kuzey Anadolu dağlarının Samsun’un güneyine doğru alçalması ilin doğu Karadeniz bölümünün iç Anadolu’ya açılan bir kapı niteliği kazanmasını sağlamıştır. Sarp sınır kapısı ve Samsun arasında Karadeniz kıyısı boyunca uzanan karayolu orta Asya ve Kafkasların Avrupa ile bağlantısını sağlayan en önemli güzergâhtır. Samsun ilinin sahip olduğu hava, deniz, demir yolu imkânları ve karayolu bağlantıları uluslararası anlamda önemini arttırmaktadır. Ulaşılabilirliğin yüksek olması ilin iktisadi ve toplumsal yapısı açısından önemli bir potansiyel olup entegre ulaşımın geliştirilmesiyle ciddi bir fırsat olarak değerlendirilebilir.

2004 yılı ihracatının sektörel dağılımına bakıldığında %52 lik kısmın tarım ve ormancılık, %47 sinin imalat sektörüne dağıldığı, ithalatın ise %51 oranında imalat, %20 oranında madencilik ve taş ocakçılığı, %13 oranında ise tarım ve ormancılıktan oluştuğu görülmektedir.

Kişi başına düşen GSYİH bakımından il Türkiye ortalamasının altında olup 81 il içinde 37. sıradadır. GSYİH’nın 1987 ve 2000 yılları sektörel dağılımını karşılaştırdığımızda 1987 yılında %29 tarım, %16 sanayi, %55 hizmetler iken 2000 yılında tarımın payı %22 ye düşerken, sanayi %18, hizmetler %60’a yükselmiştir. Sektörler bakımından yıllar içindeki dağılım genel iktisadi yapının değişmesi ile doğrudan ilişkilidir. Hizmetler sektörünün yükselişi Samsun ilinde de kendini göstermiş, tarımsal üretimden uzaklaşma ise kentleşmenin hızlanması ile birlikte artmıştır.

Buna rağmen, Bafra ve Çarşamba gibi verimli ovalara sahip olması dolayısıyla Samsun’da tarımda çalışan nüfusun toplam istihdamının %63 ile ülke ortalamasının üzerinde olduğu ve 81 il içerisinde 37. sırada yer aldığı görülmektedir. Tarımsal üretim değeri bakımından ilin ülke içerisindeki payına bağlı olarak 81 il içerisinden 9. sırada yer aldığı görülmektedir.

TR83 illeri içinde nüfus büyüklüğü en fazla olan Samsun nüfus yoğunluğu olarak da diğer bölge illerinin bir hayli üzerindedir. DPT nin yapmış olduğu sosyo ekonomik gelişmişlik sıralamasında da bölge illeri arasında 1. sıradadır.

Kişi başına düşen GSYİH’sı bölge illeri arasında en fazla olan Samsun GSYİH’nın gelişme hızında Tokat ilinden sonra ikinci sırada gelmektedir.

Şehirleşme oranı bölge ortalamasının üzerinde, ancak Amasya ili şehirleşme oranının altındadır. Samsun ilinin ekonomik yapısını oluşturan sektörlerin başında tarım sektörü gelmekle birlikte sanayi, hayvancılık ve turizm de önemli bir yer işgal etmektedir. İl ekonomisinde büyük etkisi olan tarımsal ürünler; buğday, tütün, mısır, ayçiçeği, şeker pancarı, fındık, çeltik ve sebzedir. İl tarımında önemli bir yere sahip olan Bafra ve Çarşamba ovaları toplam 122.410 hektarlık tarım alanına sahiptir. Buralarda yetişen sebzeler (domates, biber, kavun,karpuz, vb.) öncelikle bölge ihtiyacını gidermekle birlikte, yurdun dört bir yanına da pazarlanmaktadır. Tarım bu bölgede ağırlıklı sektör olduğundan Samsun ili istihdam yapısı da ilk aşamada tarımdan etkilenmiştir. İstihdam gücünün % 67'si tarımsal alanda çalışmaktadır.

Yeryüzü şekilleri bakımından Samsun üç kısımda incelenebilir. Birincisi güneydeki dağlık kesim, ikincisi güneydeki dağlık kesimle kıyı şeridi arasında kalan kuzey yamaçları ile etek kısımları arasındaki yaylalar, üçüncü kısım Kızılırmak ve Yeşilırmak akarsularının delta alanlarında oluşmuş ovalardır. Bu deltalarda yer yer göller de oluşmuştur. Samsun'un alanının % 44,9 dağlar, % 37,2 platolar, % 17, 9’unda ovalar meydana getirir. Samsun'da iklim ılımandır. Yağışlar doğu Karadeniz bölümünden az, sıcaklık ortalaması yüksektir. İklim Samsun'un sahil kesimi ile iç kısımları arasında değişiklik gösterir.

Samsun bölge içerisinde sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyi olarak diğer illere oranla daha iyi durumda olmasının yanında ulaşım olanakları bakımından da merkezi bir konumda yer almaktadır.

İl sınırları içerisinde yer alan tarım alanları dünyanın önemli sulu tarım alanları içerisinde yer alır iken bu alanların en iyi biçimde korunarak değerlendirilmesi önem arz etmektedir. Özellikle son yıllarda bölgede popüler hale gelmeye başlayan fındık üretiminin daha verimli kullanılabilecek arazilere yayılması ve sanayi atıklarında yeterli arıtılma yapılmaması verimli tarım topraklarını tehdit etmektedir.

Samsun- Sarp yolunun yenilenerek sarp sınır kapısının hareketlenmesi ilin ticaret ve turizm kapasitesini olumlu yönde etkileyecektir. Diğer Karadeniz illeri gibi Karadeniz’in sağladığı avantajlardan yararlanabilen ilin ulaşım olanaklarının diğer kıyı illere oranla iyi olması hem kendisi bir pazar konumunda hem de ülke içinde ve uluslararası pazarlara ürünlerin ulaştırılması anlamında avantajlı bir konumdadır.

Samsun ili 2004 yılında 5216 sayılı kanuna göre Büyükşehir Belediyesi statüsüne geçmiş; diğer belediyelerden farklı yetki ve sorumluluklar edinmiştir. Büyükşehir belediyesi ilan edilmesi ile birlikte Samsun’un 1/25000 ölçekli çevre düzeni planının yapılmış olması ilin planlama tarihi açısından önem teşkil etmektedir. Samsun iline ait çevre düzeni planı bulunması plan hiyerarşisi açısından üst ölçekli planın daha önce bölgede geliştirilmiş olması anlamına gelmekte ve planlı bir gelişmeyi öngörmesi açısından büyük önem taşmaktadır.

Karadeniz’in en büyük yerleşmesi olan Samsun ve yakın çevresinin gelişme deseni (1/100 000), çevre düzeni planı(1/25 000), nazım imar planı (1/5 000) ve uygulama imar planları (1/1 000) yaklaşık 500 bin hedef nüfusa göre düzenlenmiştir.  İl genelinde belli bir yerleşme dokusu önermesi ve ilke kararları taşıması dolayısıyla da cevre düzeni planları önem taşımaktadır.

1960’larda, Samsun’da ikinci imar planı (Bülent Berksan Planı) yürürlüğe girmiş; böylece, 1960–1970 arasında, Samsun kentinin gelişimi planlı bir nitelik kazanmıştır. Ama 1970’lerdeki hızlı kentsel gelişim karşısında yetersiz kalan bu plan, işlerliğini yitirmiştir. [ Yurt Ansiklopedisi (1982); 6619]

"Kızılırmak Deltası, 1996 yılında onaylanan Çevre Düzenleme Planı ile korunmakta olup bölgenin büyük bir kısmı Bölge Koruma Kurulu’nca 1. derece Doğal Sit Alanı ilan edilmiştir. Ayrıca, sulak alanlar uluslararası sözleşmelerde belirlendiği şekilde Ramsar Alanı ilan edilerek Sulak Alanlar Yönetmeliği ile korunmaktadır.” [ Bafra İlçesi Doğanca Belediyesi (2002) Samsun-Çorum-Tokat 1/100000 ölçekli Çevre Düzeni Planı Başlangıç Öneri Raporu]

Çalışmaya konu olan 1/100000 ölçekli Çevre Düzeni Planı’nın hazırlanması işi kapsamında da Samsun ili Çorum-Tokat illeri ile birlikte ele alınmaktadır. Ancak Doğu Karadeniz bölgesindeki altı ili içine alan Çevre Düzeni Planı işi de Samsun ilini de etkileyecek karar ve uygulamalar içereceğinden üzerinde durulması gereken önemli kaynaklardan biri olacaktır. Yeşilırmak Havza Kalkınma Projesi ve Havza Kalkınma Birliği yerel kalkınmayı desteklemesi, illerin potansiyellerini daha doğru kullanmasına dönük çözüm yolları üretmesi, iller arası işbirliği ve eşgüdümü sağlaması açısından çevre düzeni planı çalışması için önemli bir girdi niteliğindedir. Ayrıca Samsun-Ceyhan ham petrol boru hattı projesi, Samsun’da petrol rafinerisi kurulmasına dönük öneriler, Samsun Büyükşehir belediyesinin il sınırları ve kent merkezine dönük projeleri çevre düzeni planı için belirleyici kriterler olmakla birlikte planlama süreci içerisinde üzerinde durulan konu başlıklarındandır.

http://www.gelecekkaradeniz.org/il.php?id=8