Çizgi: A.Yaşar SERİN
1985 yılında kurulan Samsun teşkilatımız ilk çalışmalarından birini Türkiye genelinde hatta Karadeniz bölgesinde bile bilinmeyen Samsun Merkez ve ilçelerinde ilk halk dansları saha araştırmasını yapmış böylelikle Samsun yöresi halk dansları, Samsun yöresi halk giysileri, Samsun yöresi Halk çalgıları ve halk danslarının müzikleri ortaya çıkartılmıştır. Bu araştırmalar bizzat kaynağına gidilerek birinci kaynak kişilerden bilgi ve teknoloji kullanılarak elde edilmiştir.
Samsun Oyunlarının Karakteristik Özellikleri
Samsun yöresi oyunlarının bazıları eller tutularak, eller tutulup dirsekler birleştirilerek, eller omuza atılarak oynandığı gibi eller tutuşmadan karşılıklı oynanan oyunları da vardır. Çökme figürü, el vurma figürü çapraz yürüme figürü topuk vurma yada ayak ucu vurma figürü dönme figürü oyunlar içerisinde yer almaktadır. Oyunlar genellikle oyuncuların belli bir alan içerisinde dolaşması şeklinde icra edilir. Az da olsa düz sıra halinde oynanan oyunlara rastlanılmaktadır. (Örneğin alafranga oyunu gibi) Oyunların oynanışında hiçbir zaman daire oluşturulmamaktadır. Oyunlar genellikle yavaş başlar. İlerleyen bölümlerde hızlanır. Bazı oyunlarda oyuncuların nara attıkları (Sarhoş barı ve kaba ceviz) gözlenir. Karşılama türü oyunlarda yaygın bir şekilde omuz sallama figürü vardır. Erkeklerin omuz sallama figürleri kızlara nazaran daha ağır ve diktir.
Samsun halk oyunları yönünden ülkemizde geçiş bölgesi sayılan illerimiz arasındadır. Cumhuriyetimizin kuruluşundan sonra bölgeye yerleşen balkan göçmenleri Hora – Karşılamaları yöreye getirmiştir. Doğu Karadeniz Bölgesinden şehre gelen göçler nedeni ile horon çeşitleri yaygınlaşmıştır. Ladik ilçesi gibi bazı bölgelerde bulunan alevi vatandaşlarımızın dini dansları sayılan semahlara da Samsun ilinde rastlamak mümkündür. Görüldüğü gibi Türk Halk Danslarının üç değişik karakter yapısında olan danslara Samsun’da ulaşılabilir.
Tespit edilen Samsun Halk Dansları İsimleri
Alaçam, Sarıkız, Tombul gelin, Samsun sallaması oyunları, Bafra, Sarıkız ikileme, Demirağa, Zirto, Kabadayı, Kasap, Samsun horonu, Tombul gelin, Rumeli dik horonu, Köroğlu, Kızlar havası, Çarşamba, Çarşamba çiftetellisi, Çarşamba düz oyun havası, Çarşamba karşılaması, Sağır perde, Anadolu çiftetellisi, Karaçalı, Kasap, Kaba ceviz, Alafranga, Gürcü horonu, Salı pazarı, Üçlü horon, Terme, Üçlü horon, Gürcü horonu, Horon kurma, Ladik, Üç ayak, Makinalı, Tamzara, Hoşbilezik, Temurağa, Sarhoşbarı, Sarıkız, Oduncular, Ağam ben yandım, Yelleme, Ladik horonu, Ladik semahı, Vezir köprü, Sarıkız, Oduncular.
Samsun Halk Dansları giysileri
Kadın Giysileri; Çarık, corap, paçalı don, üç etek, önlük, başlık, iç yelek, cepken.
Erkek Giysileri; Çarık, çorap, şalvar, aba, gömlek, bel kuşağı.
Samsun Halk Danslarında kullanılan yöresel çalgılar
Bağlama, tambura, cura, zurna, klarinet, kaba davul, davulbaz, tef, cümbüş, kaval.
SAMSUN HALK OYUNLARI
Oyunların çalgıları:
Meydanlarda davul-zurna, meydanlarda ve kapalı yerlerde kemençe.
Agacının fatme – Karşılama, Erkek. Çift-Toplu
Allama Sallama – Erkek, Kadın, Tek-Toplu
Arap havası – Erkek. Taklitli.
Bacıdum – (Bak. Sirto)
Bilalağa – Erkek.
Cezayir oyunu –
Cigoş, Cügoş – (Bak. Zigoş)
Cimdallı – Türkülü. Kadın. Tek-Toplu
Cuguşun harmanları, cuvgus – Karşılama. Erkek, Çift-Toplu.
Çamaşır yıkama, Çamaşır yıkar mısın – Taklitli. Erkek. Tek.
Çarşamba çiftetellisi –
Debreli Hasan –
Dik horan, Dik horon – Horon. Erkek
Dört ayak – Halay. Erkek.
Esen yol oyunu – Erkek. Tek-Toplu.
Gökteki yıldızlar – Horo. Erkek.
Hasan Paşa –
Haticem – Horo. Erkek
Helvacı – Taklitli. Çift.
Hora, Horo – Horo. Erkek.
Hüseyina, Hüseyinağa – Horo. Erkek.
İki ayak – Halay. Erkek.
Kabacöğüz –
Kabadayı – Horo. Erkek.
Kafkas oyunu – Erkek, Kadın, Karma.
Kamber – Horo. Erkek.
Karadeniz horanı – Horon. Erkek.
Karşıki dağda –
Karşılama – Erkek, Kadın, Çift-Toplu.
Kasap – Horo. Erkek.
Kavala – Horo. Erkek.
Köçek oyunu – Erkek. Tek, Toplu.
Köroğlu – Erkek. Çift-Bıçaklı. Türkülü.
Kunduranı Tek Tek bas – Horo. Erkek.
Kürt horonu – Horon. Erkek.
Ladik horanı – Horon. Erkek.
Neynam –
Niksarvari titreme – (Bafra)
Orta oyunu –
Paşadudu – (Bak. Hüseyinağa)
Pıtık oyunu – (Bafra). Kadın. Erkek. Tek. Toplu.
Sallama –
Samsun sallaması – Tek. Toplu.
Sıra Zeybeği –
Sinsin-Ateş oyunu – Erkek. Toplu. Meydan ateşi etrafında çember halinde oynanan oyun.
Sirto, Şirto, Şür to – Horo. Erkek.
Sülüman Aga –
Telgrafı Telleri – Horo. Erkek.
Üç ayak – Horo. Erkek.
Üsküdar – Horo. Erkek.
Vezirköprü Sallaması – Erkek, Kadın. Tek-Toplu.
Zigoş – Karşılama. Erkek. Çift-Toplu.
Samsun halk oyunlarında üç etken söz konusudur:
* Yerli halk.
* Çeşitli illerden ve Kafkasya’dan gelip Samsuna yerleşen göçmen halk.
* 1924 yılı ve sonrasında Batı Trakya’dan (Selanik, Kavala v.d.) ve Bulgaristan’dan gelen mubadil halk.
Mubadil ve göçmen halk ile yerli halk arasındaki folklorik olarak belirgin bir fark vardır. Örneğin; Yerli oyunlarda eşlik çalgısı çift davul tek zurnadır. Mubadillerde ise çift zurna tek davuldur. Çarşamba çiftetellisi oynanırken mubadiller tek zurna çaldırarak oynarlar.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder