Mustafa Kemal Paşa' nın gönderilişinin nedeni 21 Nisan 1919 tarihinde İngilizler tarafından hükümete verilen bir notadır. Gerçekle uzaktan yakından ilgisi olmayan şikayetlerle dolu olan bu notanın gereğini hükümet yerine getirmeyecek olursa, İtilaf Devletleri bizzat kendileri Samsun ve çevresini işgal edecek ve gerekeni yapacaklardır. Nota böylesi bir tehdidi içermektedir.
O günlerde Padişah ve Hükümet, İstanbul'u kurtarmanın kaygısına düşmüşlerdir. Bu nedenle Anadolu'ya sırtlarını çevirmiş gibidirler. Anadolu, adeta kaderine razı bir tevekkülle başına geleceği bekler gibidir. Bir iki yerdeki kıpırdanmalar, protestolar, cemiyet kurmalar işgal kuvvetlerini kaygılandıracak düzeyde değildir henüz. O nedenle de birkaç önemli yerin küçük müfrezelerle işgali, diğer yerlerde de bir iki irtibat subayı bulundurulması onlar için yeterli tedbirler olarak görülmektedir. İstanbul Hükümeti'ni asıl kaygılandıran nokta, imzalanan Mondros Mütarekesi'nin yedinci maddesidir. Bu maddeye Mustafa Kemal, ilk günden itiraz etmiş ama dinleyen olmamıştı.
Yedinci maddeye dayanarak, işgalciler, asayişi yeterli görmedikleri her yeri işgal hakkına sahip bulunuyorlardı. Bu nedenle Anadolu'da düzenin sağlanması, Saray ve Hükümet' in başlıca kaygısı olmuştu. Anadolu' dan duyulan rahatsızlık buydu.
O günlerde Türkiye'nin en huzursuz bölgelerinden biri Samsun Sancağı' dır. Bölgenin etnik bünyesi bir taraftan, tüm Dünya Savaşı boyunca bu mozaik etnik bünye nedeniyle yaşanılan Ermeni ve Rum tehciri (göçü) diğer taraftan, Rum Pontuscu cereyanlar bir diğer taraftan, bu sancağı son derece huzursuz kılmıştı. Pek çoğu Pontus yanlısı olmak üzere 50'den fazla çete türemiş, asayiş denen bir şey kalmamıştı. Kendilerini korumak üzere bazı Türk köylerinin silahlandığı da biliniyordu. Halk huzursuz ve tedirgin bir bekleyiş içindeydi. Herhangi bir noktada parlayacak bir kıvılcım bütün bölgeyi sarabilirdi ve bunu fırsat bilecek işgal güçleri de Samsun'u işgal edebilirlerdi.
Oysa Samsun, İç Anadolu'ya açılan çok önemli bir limandı. Karadeniz'den gelip, Anadolu'nun içlerine sarkmak isteyecek güçler için önemli kapıydı. Bu nedenle İngilizler, Samsun'a 9 Mart 1919'da küçük bir askeri birlik çıkarmışlar, bir müfrezeyi de Merzifon'a göndermişlerdi. Böylece kendilerini de sağlama almışlar, gereken gözdağını vermişlerdi. Mustafa Kemal Paşa, Samsun'a çıktığında, bu İngiliz birliği Samsun'daydı ve karargahı da, Mustafa Kemal'in kaldığı Mıntıka Palas Oteli'nin biraz ilerisindeydi.
İngilizler' in Samsun'a çıkması çok geçmeden tepki gördü. Türk birliklerinden birinde, Makineli Tüfek Bölüğü'nden Teğmen Hamdi, erleriyle birlikte 17-18 Mart gecesi dağa çıktı.
Bu olay İstanbul'dan, Saray ve Hükümet çevresinde bomba gibi patladı. İttihatçı bir hareketin başlamasından kaygı duyan İşgal Kuvvetleri Komutanı sık sık bu konuda bilgi almak üzere Genel Kurmay Başkanı Fevzi Paşa' ya hesap soruyordu. İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Calthorpe ve Karadeniz Ordusu Başkomutanı General Milne de şikayetlerde bulunuyor, bahane peşinde koşanların bu tür şikayetlerinin önüne geçmek gerekiyordu ki, İngiltere resmen hükümete bir nota vererek, asayişin Samsun'da derhal temin edilmesini, aksi halde bölgenin işgal edileceğini 21 Nisan 1919'da tebliğ etti.
Konu bu derece önem kazanınca, gerek asker gerekse sivil kesim üzerinde otoritesini süratle kurabilecek saygın bir komutanın bölgeye derhal gönderilmesi büyük öncelik kazanmıştı.
Aday Komutanlar arasında en kıdemli olan Mustafa Kemal Paşa, İstanbul'daki temas ve faaliyetleri nedeniyle İngilizler tarafından İstanbul'dan derhal uzaklaştırılmaları gerekenlerin başında geliyordu. Hükümet tarafından bu göreve atanınca, İngiliz makamları da bu atamayı uygun görerek Paşa' ya ve beraberindeki karargah mensupları-na gereken pasaportları verdiler ve böylece heyet 16 Mayıs 1919 Cuma günü Sarayburnu açıklarında demir atmış olan Bandırma Gemisi ile Samsun'a doğru yola çıktı.
Bu gidişten o esnada Afyon'da bulunan Karadeniz Orduları Komutanı General Milne haberdar değildi. İstanbul'a gelip de durumu öğrendiği zaman ise artık çok geçti.
Mustafa Kemal Paşa Samsun'un Dil İskelesinden Anadolu topraklarına ayak basmış, karargah olarak kullanacağı Mıntıka Palas Oteli'ne doğru ağır ağır yürürken tarihler 19 Mayıs 1919 Pazartesi gününü gösteriyordu ve saat sabahın 08.00 sularıydı.
O andan itibaren köprülerin altından hangi suların akacağı ise, şimdilik bir sır gibi, sadece Mustafa Kemal Paşa' nın yüreğinde saklıydı...
/Yrd. Doç. Dr. Orhan Çekiç
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder