"The
Pontus" Kitabı Nedir, Hangi İddialara Yer Vermektedir?
İngilizce yayınlanan "The Pontus" kitabı
ilk olarak Yard. Doç. Dr. Ali Güler'in 1986 yılında sonuçlandırdığı bir
çalışmasında(1) daha sonra da "İşgal Yıllarında Yunan Gizli
Teşkilatları" isimli kitabında(2) ana hatlarıyla değerlendirilmiştir. 1920
yılı Ağustos'unda yayınlandığı için belge niteliğini taşıyan "The
Pontus" kitabı, içeriği ve iddialarıyla dikkat çekicidir.
D. Economides'in yazdığı kitabın tam adı, "The
Pontus and The Right Claims of It's Greek Population (Topographical,
Etnographical And Historieal Study) With Two Maps Various Statistics"tır.
49 sayfalık kitap, Ağustos 1920'de İstanbul'da basılmıştır. Kitabın yazarı,
"Fener Irkın Büyük Milli Okulu Profesörü ve Yunan dilinin Tarihi Sözlüğü'nün
yazarı" olarak sunulmaktadır.
Eserini "To The National League of the
Pontus" yani "Milli Pontus Cemiyeti'ne (Constantinople, August,
1920)" şeklinde başlayan bir "hitap mektubu" ile sunan D.
Economides, 1920 Ağustos'nda İstanbul'da faal olarak çalışan bir Pontus
Örgütü'nün bulunduğunu belirtmiş oluyor.
Kitabın ilk üç sayfasında kırmızı renkli olarak
basılmış bulunan mühür, dikkate değer bir belge niteliğindedir. Temmuz 1919'da
Fener Rum Patrikhanesi'nin kapısına astığı "Bizans Kartalı(3)" bu mührün
tam ortasında yer almaktadır. Kartalın etrafında ise "Lağue Des
Originaires Grecs Du Pont-Euxin 1920 Constantinople (Karadeniz Rumları -Pontus
Rum halkı kastediliyor- Merkezi Cemiyet İstanbul 1920)" yazıları vardır.
Kitabın "Önsöz"ünde örgüt başkanının (Dr.
G. Thoidis, President of the league for the Liberation of the Pontus) Dr. G.
Thoidis, sekreterinin ise (Barrister Secretary) Avukat N. Cacoulidis olduğu
anlaşılmaktadır.
Örgütün adı burada "League for the Liberation
of the Pontus (Pontus Kurtuluş Örgütü)" olarak geçmektedir. Bir başka
sayfada ise (s.47) Dr. Thoidis, "President of the League of the Pontus in
Constantinople (İstanbul Pontus Cemiyeti Başkanı)" olarak sunulmaktadır.
"School Movement in the Pontus" başlığı
altında, bölge metropolitliklerindeki nüfus, okul, öğretmen, erkek ve kız
öğrencilerin sayıları ile bütçeleri (istatistik bilgi olarak) gösteren bir
tablonun da bulunduğu kitapta ayrıca, "Territory (ülke)" başlığı ile
sunulan ve bölgedeki Greek Ortodoks, Türk, Ermeni ve diğer unsurların Trabzon,
Sinop, Sivas Sancaklarındaki nüfuslarını gösteren çizelge ve en sonda da iki
adet renkli "Pontus Haritası"da bulunmaktadır.
Pontus'un
Sınırları
D. Economides'in "The Pontus" kitabında,
Pontus'un sınırları içerisinde gösterilen şehir ve kasabalar şunlardır:
Rize, Ophis (Of), Sürmeneh (Sürmene), Trebizond
(Trabzon), Platana (Akçaabat), Tripolis (Tirebolu), Kerasun (Giresun), Ordu,
İnoi (Unieh) veya Oenoe (Ünye), Amisus (Samsun), Sinope (Sinop), Bafra, Amasia
(Amasya), Neocesarea (Niksar), Charshanba (Themiseyra) (Çarşamba), Livera (?),
Santa (?), Cromni (?), İvera (?), Stavrine (?), Gümush-Kheneh (Gümüşhane),
Besh-Kilisse (Five Churches) (Beş-Kilise), Kara-Hisar Sharki (Nicopolis)
(Şarkikarahisar), Tokat(4).
Bu şehir ve kasabalar hakkında ayrı ayrı kısa
topoğrafik bilgilerin verildiği Birinci Bölüm'ün başında, "Bu bölge
topraklarının toplam 71.500 km2 olduğunu ve bunun 31.300 km2sini Trabzon
Vilayeti'nin oluşturduğu" ifade edilmektedir.
Kitabının sonunda yer alan ve D. Vassiliadis
tarafından çizilen iki haritadan birinde Kral Mitridat sülalesinin kurduğu
"Pontus Krallığı"nın (M.Ö. 298-M.Ö. 63) sınırları gösterilmektedir.
İkinci haritada ise, 1920'lerde kurulması düşünülen "Pontus"un
sınırları gösterilmektedir.
İki harita arasındaki en önemli fark, Pontus
Krallığı'nı gösteren haritada sınırlar Batum'dan itibaren Rusya'nın Karadeniz
sahillerinden devam ederek Kırım'a kadar ulaşmasına rağmen; bu krallığı
diriltmek isteyen Rumların 1920'lerde hazırladıkları haritada Pontus devletinin
sınırı Batum'da sona ermektedir.
1920'lerde çizilen ikinci haritaya göre bölge şu
altı metropolitliğe bölünmüştür:
1. Metro. de Trebizond (Trabzon)
2. Metro. de Rodopolis (?)
3. Metro. de Chaldis (?)
4. Metro. de Colonia (Şarkikarahisar)
5. Metro. de Neocesarya (Niksar)
6. Metro. de Amasia (Amasya)
Bölgenin Nüfus Yapısı
"The Pontus"un Birinci Bölümü'nde (s.
6-31) Pontus bölgesine giren şehir ve kasabalar topoğrafik açıdan incelenirken buralardaki
nüfus da genel olarak belirtilmiştir. Bu konudaki bilgiler, "Terriory
(Ulke)" başlığı altında bir tablo halinde verilmektedir (s. 46-47).
Economides'e göre; Trabzon vilayeti ve Canik'in
(Samsun) bağımsız yerleri, Sinop Sancağı ve Sivas vilayeti sancaklarında
(Amasya, Karahisar, Tokat) 700.000 Greek-Ortodoksa karşılık 422.000 Türk
(Tatarlar'la Çepniler) bulunuyordu.
Economides, bu rakamların yer aldığı tablonun
altına düştüğü notta ise, bölgedeki Rum nüfusun -İstanbul Pontus Cemiyeti
Başkanı Dr. Thoidis'e göre 809.993 ve Mr. Zervos'a göre 800.000 olmasına
rağmen- Pontus'un yetkili rahibinin sözüne göre düzenlendiğini belirtmektedir.
Rumların Eğitim Durumu
"The Pontus" kitabının 42. sayfasında 6
metropolitlikteki Rumların eğitim durumlarını gösteren iki çizelge yer
almaktadır. Bunların ilki yazar Economides tarafından, diğeri ise İstanbul
Pontus Kurtuluş Cemiyeti Başkanı Dr. Thoidis ve din adamları tarafından
hazırlanmıştır.
Economides'in hazırladığı çizelgeye göre; Trabzon,
Rodopolis (?), Chaldea (?), Colonia (Şarkikarahisar), Necoesarea
(Niksar-İnebolu; Kastamonu, Bolu ve Sivas dahil değil) ve Amasya Metropolitlerinde
700.000 Rum nüfus, 850 okul, 1428 öğretmen, 25.651 'i erkek ve 11.538'i kız
öğrenci olmak üzere toplam 37.594 (37.187 olmalı) öğrenci bulunmaktadır.
İkinci tabloya göreyse, aynı yerlerde toplam
809.983 Rum nüfus, 1.441 okul, 1.437 öğretmen, 38.648'i erkek ve 11.822'si kız
olmak üzere toplam 50.481 öğrenci vardır.
Kitabın 41. sayfasında okullarla ilgili olarak şu
bilgi yer almaktadır:
"Halk tarafından yapılan okulların sayısı çok
hızlı artmıştır. Türkler ve Ermenilerin de okulları bulunmaktadır. Fakat, Rum
okulları onlardan çok daha iyi çalışıyor."
Rumların Ekonomik Durumu
"The Pontus" kitabının sonunda yer alan
Ek'te (Appendix), Rumların ekonomik durumları hakkında ana hatları ile şu
bilgiler yer almaktadır:
"Türkler'in yönetimi altında olmalarına rağmen
ticari trafik, özellikle Trabzon, Amasya, Bafra ve Samsun'da Rumların
elindeydi(s.43)."
"Bütün el sanatları Rumların elindeydi.
Bunlar; demircilik, sarraflık, saatçilik, duvarcılık, taşçılık, vs. gibi
mesleklerdi(s.44)."
Economides, Rumların ekonomik alanda da Türklerden
ve bölgede yaşayan diğer unsurlardan (örneğin Ermeniler) daha iyi durumda
olduklarını belirtmektedir (s.48).
Türk Düşmanlığı
Değindiği konular hakkındaki mevcut bilgileri
geliştiren ve bazı konulara ise orijinal bilgiler ekleyen bir kitap olan
"The Pontus", 1920 yılında yazıldığı için "belge" niteliği
de taşımaktadır. Kitapta, bilimsel olmayan ve taraflı bilgilere de
rastlanmaktadır.
Kitabın yazarı Economides'in Türklerle ilgili
taraflı görüşlerinden bazıları şöyledir:
"1453'
de Türkler yönetimi ele almışlar; Trabzon'u 8 yıl sonra ele geçirmişlerdir. Bu
zamandan beri Hıristiyanlar şehit edilmeye devam edilmektedir. Bu arada 500
yıldır Türkler barbarlıklarına devam etmektedirler. Kılıçların getirdiği ve
harap ettiği şeyleri hatırlamaktan kalplerimiz iğrenmekte ve kahrolmaktadır. Ve
Avrupa'yı çığlıklarımızı duymaya çağırıyoruz. Bizi bu vahşilerin ellerinden
kurtarmanın tam zamanıdır(s. 33)."
"Trabzon Komnenos Krallığı 1461 yılında 2.
Mehmet'in boyunduruğuna girene kadar devam etti. Bu sert kölelik 500 yıldır
devam etmektedir(s. 39)."
"(...) Bununla birlikte Pontus Rumları
bağımsızlıklarından, maneviyatlarından çok kısa bir sürede yoksun bırakılmaya
mahkum edildiler Onlar dini gerçeklerini tekrar yükseltmek ve yaşamak zorundadırlar.
Çünkü, Türkler' in ayakları altında ezilerek yaşamaya devam edemezler Pontus
Rumları şairlerinin şu sözünü çok iyi bilmektedirler: 'İyi doğan insanların
utanç içinde yaşaması utanç vericidir.' Rumlar; 'yaşayan bir ölü' gibi,
anavatansız arkadaşsız hayatlarına devam edemezler. Onlar en son davaları olan
Helen özgürlüğünü uygun güçleriyle geri alabilme şerefimi düşüneceklerdir
Onların barbar saldırganlar olan Türklerin boyunduruğa altında kahramanca
mücadele vermeleri 460 yıl öncesine dayanır(s.49)."
Economides'in Türkler hakkındaki sözleri ve
Rumların zulüm gördükleri yolundaki iddiaları, bölgedeki Rumların ekonomik ve
eğitim durumları hakkında yazdıklarıyla çelişmektedir. Economides, bölgedeki
Rumların ticaret ve zanaat dallarında ileri gittiklerini, ekonomik açıdan
Türklerden ve diğer unsurlardan daha ileri olduklarını, bölgedeki Rum
okullarının da sayıca yüksek olduğundan söz etmektedir. Economides'in
iddialarına en çarpıcı cevaplardan biri de, zulüm gördüğü iddia edilen Rum
nüfusun nasıl olup da 1460'Lardan 1920'lere kadar asimile edilmeden
kalabildiğidir.
Ayrıca kitabın bölgenin "etnik" yapısını
inceleyen bölümünde, "Türkler, Ermeniler, Lazlar, Çerkezler, Kürtler,
Tatarlar, Çepniler, Kızılbaşlar" hakkında verilen bilgiler de eksik ve yer
yer yanlışlarla doludur.
KAYNAK
Güler, Ali-; Dünden Bugüne Yunan-Rum Terörü, Ocak
Yayınları, Ankara 1999, s. 128-133.
DİPNOTLAR
1) A. Güler "İstanbul'daki Rum-Yunan Teşkilat
ve Cemiyetleri (30 Ekim 1918-16 Mart/1920)", Ank. Ün. Türk İnkılap Tarihi
Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ank., 1986.
2) A. Güler, İşgal Yıllarında Yunan Gizli
Teşkilatları, s. 51-52, 54-55 ve 79.
3) A. Güler, a.g.e., s. 18.
4) First Part: The Pontus from A Topographical
point of View: Towns and Vilages of the Pontus" başlığı altında (s. 6 vd).
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder