Mobil Santral TBMM 'de -I

Samsun Milletvekili Haluk KOÇ ve 24 Arkadaşı ile Samsun Milletvekili Cemal Yılmaz DEMİR ve 23 Arkadaşının Samsun’da Kurulma Aşamasındaki Mobil Santrallerin İhale ve Yer Seçimi Süreçleri ile Çevre ve İnsan Sağlığına Muhtemel Etkilerinin Araştırılması Amacıyla, Anayasanın 98 inci İç Tüzüğün 104 ve 105 inci Maddeleri Uyarınca Bir Meclis Araştırması Açılmasına İlişkin Önergeleri.

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Samsun’da kurulma çalışmaları sürdürülen iki mobil santralin yer seçiminde bilimsel kriterlerin göz önünde bulundurulup bulundurulmadığı ve bu santrallerin insan sağlığı ile çevre kirliliği açısından yaratacağı sakıncaların ortaya konulması amacıyla, Anayasanın 98,   İçtüzüğün 104 ve 105. maddeleri uyarınca Meclis Araştırması açılmasını saygılarımla arz ederim.

Haluk KOÇ Samsun Milletvekili ve 24 Milletvekili

CHP’NİN GEREKÇESİ

Ülkede yaşanan enerji açığı gerekçe gösterilerek, 16.03.1998 tarih ve 98/10826 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yurt içinden veya yurt dışından mobil (yüzer-gezer) elektrik santrallerinin ihaleyle kiralanması ve hizmet alımı yoluyla işletilmesi konusunda TEAŞ’a görev verilmiştir.

Mobil santraller, devamlı elektrik üretimini sağlamaktan çok, doğal afet ve bunun benzeri olağanüstü durumlarda elektrik üretimini sağlamak amacına yönelik olarak kullanılan santrallerdir. Yani geçici nitelikte bölgesel sorunları çözmek üzere geliştirilmiştir. Yıllık programlarda ülkemizin enerji politikası, enerji arzında sürekliliğin ve güvenirliliğin sağlanması olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda, mobil santraller ile sürekli enerji üretimi yapılması mobil santrallerin kurulma amacı ile bağdaşmadığı gibi ülkemizin temel enerji politikaları ile de bağdaşmamaktadır.

         

Adı geçen Bakanlar Kurulu Kararından sonra, mobil santrallerin kurulmasının önünde engel olarak görülen, Gayri Sıhhi Müesseseler Yönetmeliği, Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği, Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ve Hava Kirliliğinin Korunması Yönetmeliğinde değişikliklere gidilmiş, ancak yapılmak istenen değişiklikler Danıştay tarafından iptal edilmiştir.

          

Hukuksal alanda yaşanan bu gelişmelerin yanında mobil santrallerin 6 numaralı fueloil ile çalışması, kurulması planlanan yerlerde yaşayan halkın tepkisini çekmiştir.

          

TEAŞ mobil santrallerin kuruluş yeri olarak Muğla-Dalaman ve Bartın’ı belirlemiş, ancak kamuoyundan gelen yoğun tepkiler santrallerin burularda kurulmasını engellemiştir. Bu girişimlerden sonra mobil santrallerin Samsun’da kurulmasına karar verilmiştir. Yani, bilimsel yöntemlerle tespit edilmesi gereken yer seçiminde hangi kriterlere dayalı olarak karar verildiği belirsizdir.

          

Gerek 19 Mayıs Üniversitesi gerekse Çevre, Elektrik, Kimya Mühendisleri Odalarınca hazırlanan raporlar santrallerin insan sağlığı ve çevre kirlenmesi açılarından bölge için son derece sakıncalı sonuçlar ortaya çıkaracağı yönündedir.

          

Sulama projeleri için devletin büyük yatırımlar yaptığı Bafra ve Çarşamba ovalarındaki tarıma elverişli alanlar, mobil santrallerin yapılması durumunda ortaya çıkacak olan çevre kirliliğinden olumsuz yönde etkilenecektir. Santrallerin yapılacağı yerin 3 kilometre yakınında Samsun içme suyu arıtma havuzları bulunmaktadır. Kükürt dioksit ve nemin oluşturabileceği sülfürik asit yağmurları insan sağlığı açısından son derece önemli sorunlar ortaya çıkaracaktır. Ayrıca, santrallerin bölge için önemli gürültü kirliliği de ortaya çıkaracağı açıktır.

          

Mobil santral projelerinin kapsamı dışında çıkarıldığı Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporlarında yöre halkının görüşlerinin de değerlendirilmesine yönelik hükümler bulunmaktadır. Samsun’da 80 sivil toplum örgütü “Çevre Birlikteliği” adı altında onbinlerce kişinin katıldığı mitinglerde mobil santrallere karşı olduğunu ortaya koymuştur. Sorun yerel bir sorun olmaktan çıkarak gerek santrallerin ihale süreci gerekse Samsun halkının gösterdiği demokratik tepkilerle ülke gündemine taşınmıştır.

          

Ayrıca, Santrallerin kurulum kararlarının alınmasından sonra ülkenin enerji açığı ve alternatif enerji arzı açılarından yeni gelişmeler ortaya çıkmıştır. Mavi Akım Projesinin tamamlanması, mobil santrallerin 6 numaralı fueloille çalışmaları konusundaki kararın yeniden gözden geçirilmesini gerektirmektedir.

           

Açıkladığım gerekçelerle, mobil santrallerinin ihale süreci, yer seçiminde kullanılan kriterler ve çevre ve insan sağlığı açılarından ortaya çıkabilecek sakıncaların Yüce Meclisimizde kurulacak Araştırma Komisyonunca incelenmesini takdirlerinize arz ederim.

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

57. Hükümet döneminde ülkemizdeki enerji sorununa çözüm bulmak amacıyla, Devlet Planlama Teşkilatının, Çevre Mühendisleri ve Elektrik Mühendisleri Odalarının uyarılarına ve yasal engellerine rağmen, ayrıca belediye yetkisindeki imar planların da aykırı olarak başta Gayri Sıhhi Tesislerle ilgili mevzuat olmak üzere, Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Raporları ertelenerek, Su Kirliliği Mevzuatı ve Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği değiştirilerek daha evvel Muğla-Dalaman ve Bartın ve Cide’de kurulması planlanıp da, yoğun ve haklı tepkiler üzerine Samsun ilimize kaydırılan toplam 200 MW’lık Elektrik Enerji Üretim Sistemi (Mobil Santral) ile ilgili gerçeklerin aydınlanması, sorumluların tespiti ve kamuoyunun doğru bilgilendirilmesi amacıyla, Anayasamızın 98. ve İçtüzüğümüzün 104 ve 105. maddeleri uyarınca Meclis Araştırması açılmasını arz ederiz.

Cemal Yılmaz DEMİR Samsun Milletvekili ve 23 Milletvekili

AKP’NİN GEREKÇESİ

Muğla-Dalaman ve Bartın-Cide’de kurulması planlanıp da, yoğun ve haklı tepkilerden dolayı Samsun İlde kurulan 2x100 MW’lık Güçlü Dizel Jeneratörlü Elektrik Enerji Üretim Sistemi (Mobil Santral) amaçları, boyutları ve teknik özellikleri açısından mobil veya yüzer-gezer niteliği ile bağdaşmamaktadır.

Santralin Samsun’da olmasının, enterkonnekte şebekedeki yük durumu, yük akışları, kararlılık gibi elektriksel açılardan zorunluluk olduğuna dair bir veri bulunmamaktadır.

Toplam 200 MW’lık kurulu güce sahip 6 nolu Fuel-Oil ile çalışan santralin, aynı eko sistemde 150 MW üzeri kurulu güç oluşturmasından dolayı ÇED Yönetmeliği’ne eklenmiş olan mobil santraller ile ilgili muafiyet uygulamasından yararlanması yasa ve yönetmeliklere uygun değildir.

Çevresel etkileri dolayısıyla dünyada kullanımı hızla terk edilen 6 nolu fuel-oil tüketecek olan Santralin (günlük olarak 1000 tonun üzerinde) yüksek derecede kükürtdioksit ve azotoksitler ihtiva etmesi, üstelik fuel-oil’in TÜPRAŞ Rafinerilerinden temininde minimum %4 dolaylarında kükürt içermesi, santral yakıt ve yanma prosesleri gereği yöre atmosferine çok önemli miktarlarda gaz ve pratikül halinde kirletici attığı da bir gerçektir.

Ayrıca günde en az 1000 ton gibi önemli miktarda 6 nolu fuel-oil’in deniz yolu ile taşınarak tankerlerden karadaki depolara basılması, deniz eko sisteminde de büyük ölçüde tahribata neden olmaktadır.

  

Toplam 200 MW’lık Santralin işgal ettiği alan, Yeşilırmak Deltası’nın alüvyonlarının oluşturduğu alüvyal kıyı ovası üzerindedir. Yörede henüz tam olarak kirlenmemiş yer altı sularının santralden kaynaklanacak atıklardan olumsuz yönde etkilenmesi, dolayısı ile kullanılabilir su kaynaklarının zarar görmesi kaçınılmazdır.

Karadeniz Bölgesi’nin yöresel yağış rejimi nedeniyle, mevcut tesislerden dolayı halen belli bir düzeyde yörede var olan asit yağıları Santralden kaynaklanan kirleticilerle artmakta, dolayısıyla yöre daha çok zarar görmektedir. Türkiye’nin öneli tarım alanlarından Çarşamba Ovasındaki tarımsal üretimi ciddi boyutlarda tehdit etmektedir.

Buna mukabil havada yaratacağı olumsuz etkilerden dolayı da insan sağlığı açısından telafisi mümkün olmayan kanser vb. birçok hastalıklara zemin hazırlaması da maalesef bilinen acı bir gerçektir. Bu santralin kurulmasına zemin hazırlayan tüm hukuki dayanaklar tartışılmalıdır.

Anayasa’nın 56. maddesinde; “sağlık ve çevrenin korunması başlığı altında herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşamak hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir” hükmü yer almaktadır.

Bu amir hükümlere rağmen, 57 Hükümetin ilgili bakanlıklarının çevresel etkiyi ve hukuku yok sayan icraatları ayrıntılarıyla incelenmeye tabi tutulmalıdır.

Bu nedenlerden dolayı Anayasamızın 98 ve İçtüzüğümüzün 104  ve 105. maddeleri uyarınca bir Meclis Araştırması açılmasını arz ederiz.

I-ARAŞTIRMANIN KONUSU

Samsun Milletvekili Sayın Haluk KOÇ ve 24 arkadaşı ile Samsun Milletvekili Sayın Cemal Yılmaz DEMİR ve 23 arkadaşı tarafından verilen “Samsun’da kurulma aşamasındaki Mobil Santrallerin ihale ve yer seçimi süreçleri ile çevre ve insan sağlığına muhtemel etkilerinin araştırılması” konusunda Anayasanın 98 inci Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 104 ve 105 inci maddeleri gereğince verilen 10/29 ve 10/31 Esas numaralı Araştırma Önergeleri  konuları aynı mahiyette olduğundan birleştirilerek Genel Kurulun 18.03.2003 tarihli 49 uncu birleşiminde görüşülmüş ve önergelerde belirtilen hususları araştırmak üzere bir Komisyon kurulması kararlaştırılmıştır.

10/29 Esas Sayılı Araştırma Önergesinin Gerekçesinde özetle;

Mobil santrallerin, devamlı elektrik üretimini sağlamaktan çok, doğal afet ve bunun benzeri olağanüstü durumlarda elektrik üretimini sağlamak amacına yönelik olarak kullanılan santraller olduğu, sürekli enerji üretimi yapılmasının mobil santrallerin kurulma amacına ters düştüğü, bu durumun ülkemizin temel enerji politikaları ile de bağdaşmadığı,

Mobil santrallerin kurulmasının önünde engel olarak görülen, Gayri Sıhhi Müesseseler Yönetmeliği, Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliğine, Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ve Hava Kirliliğinin Korunması Yönetmeliğinde değişikliklere gidildiği, ancak yapılmak istenen değişikliklerin Danıştay tarafından iptal edildiği,

TEAŞ’ın mobil santrallerin kuruluş yeri olarak Muğla-Dalaman ve Bartın’ı belirlediği, ancak kamuoyundan gelen yoğun tepkilerin santrallerin burularda kurulmasını engellediği, bu girişimlerden sonra mobil santrallerin Samsun’da kurulmasına karar verildiği, yani, bilimsel yöntemlerle tespit edilmesi gereken yer seçiminde hangi kriterlere dayalı olarak karar verildiğinin araştırılarak santrallerin insan sağlığı ve çevre kirlenmesi açılarından bölge için yaratacağı sakıncaların ve ortaya çıkacak sonuçların belirlenmesi gerektiği ifade edilmiştir.

10/31 Esas Sayılı Araştırma Önergesinin Gerekçesinde de özetle;

Muğla-Dalaman ve Bartın-Cide’de kurulması planlanıp da, yoğun ve haklı tepkilerden dolayı Samsun İlinde kurulan 2x100 MW’lık Güçlü Dizel Jeneratörlü Elektrik Enerji Üretim Sisteminin (Mobil Santral) amaçları, boyutları ve teknik özellikleri açısından mobil santral niteliği taşımadığı,

Çevresel etkileri dolayısıyla dünyada kullanımı hızla terk edilen 6 nolu fuel-oil tüketecek olan Santralin (günlük olarak 1000 tonun üzerinde) yüksek derecede kükürtdioksit ve azotoksitler ihtiva ettiği, yöredeki deniz ve yer altı sularını santralden kaynaklanacak atıklardan olumsuz yönde etkilenerek zarar göreceği, 

Yörede halen var olan asit yağışlarının santralden kaynaklanan kirletici unsularla daha da artacağı bunun da Çarşamba Ovasındaki tarımsal üretimi ciddi boyutlarda olumsuz etkileyeceği belirtilerek, Anayasa’nın 56. maddesinde; “sağlık ve çevrenin korunması başlığı altında herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşamak hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir” hükmü gereğince çevresel etkileri hiçe sayarak Santral kurulmasına izin verilmesi kararının tüm boyutları ile incelenmesi ve sorumluların ortaya çıkarılması gerektiği ifade edilmiştir.

II-KOMİSYONUN KURULUŞU

Samsun’da kurulma aşamasındaki Mobil Santrallerin ihale ve yer seçimi süreçleri ile çevre ve insan sağlığına muhtemel etkilerinin araştırılması amacıyla Anayasanın 98 inci Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 104 ve 105 inci Maddeleri uyarınca Bir Meclis Araştırması açılmasına, bu araştırmayı yapacak Komisyonun 12 üyeden kurulmasına, komisyon çalışma süresinin Başkan, Başkanvekili, Sözcü ve Katip Üye seçimi tarihinden başlamak üzere 3 ay olmasına ve gerektiğinde Ankara dışında da çalışmasına Genel Kurul’un 18.03.2003 tarihli 49 uncu Birleşiminde karar verilmiştir. Buna ilişkin 762 sayılı Meclis Kararı, Resmi Gazetede yayınlanmıştır.

Bu kararı takiben Genel Kurulun 06.05.2003 tarihli 75 inci birleşiminde Komisyon üye seçimi yapılmıştır. Yapılan Seçim sonucunda;

Adalet ve Kalkınma Partisinden

Cemal Yılmaz DEMİR                      Samsun Milletvekili

Mustafa DEMİR                              Samsun Milletvekili

Musa UZUNKAYA                            Samsun Milletvekili

Mehmet ÇERÇİ                               Manisa Milletvekili

İbrahim ÇAKMAK                            Tokat Milletvekili

Murat YILMAZER                            Kırıkkale Milletvekili

Öner GÜLYEŞİL                              Siirt Milletvekili

Mustafa ÖZTÜRK                            Sinop Milletvekili

Cumhuriyet Halk Partisinden

A. Haluk KOÇ                                   Samsun Milletvekili

İlyas Sezai ÖNDER                            Samsun Milletvekili

K. Kemal ANADOL                             İzmir Milletvekili

Sedat UZUNBAY                                İzmir Milletvekili

Komisyon üyesi olarak seçilmişlerdir.

En yaşlı üye sıfatıyla İzmir Milletvekili Sn. Kemal ANADOL Başkanlığında toplanan Komisyon 07.05.2003 tarihli ilk toplantısında Başkanlık Divanı seçimini yapmış 11 üyenin katılımı ile gerçekleştirilen toplantıda yapılan Gizli Oylama sonucunda;

Başkanlığa, Samsun Milletvekili Sayın Cemal Yılmaz DEMİR, Başkanvekilliğine, Samsun Milletvekili Sayın Haluk KOÇ, Sözcülüğe, Kırıkkale Milletvekili Sayın Murat YILMAZER, Katipliğe, Tokat Milletvekili Sayın İbrahim ÇAKMAK seçilmişlerdir. Buna ilişkin 768 sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararı 13 Mayıs 2003 tarihli Resmi Gazetede yayınlanmıştır.

Başkanvekili Samsun Milletvekili Sayın Haluk KOÇ’un Komisyon üyeliğinden çekildiğine dair Tezkeresi Genel Kurulun 13.05.2003 tarihli 78 inci Birleşiminde okunmuş ve bu suretle boşalan komisyon üyeliğine Genel Kurul’un 21.05.2003 tarihli 82 inci Birleşiminde Trabzon Milletvekili  Sayın Şevket ARZ seçilmiştir. 28.05.2003 tarihli toplantıda boşalan Başkanvekilliği için yapılan gizli oylamada İzmir Milletvekili Sayın Sedat UZUNBAY Başkanvekilliğine seçilmiştir.

III-KOMİSYONUN GÖREVLERİ

07.05.2003 tarihinde çalışmalarına başlayan komisyonumuz; Anayasanın 98 inci Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 104 ve 105  inci Maddeleri ile diğer hükümleri çerçevesinde görev yapmıştır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin 01 Ağustos 2003 tarihinde tatil kararı alması üzerine çalışmalarına ara veren Komisyon, Genel Kurul tarafından kendisine verilen süre içerisinde çalışmalarını sonuçlandıramadığı için, İçtüzüğün 105 inci maddesine dayanarak çalışmalarını tamamlayabilmek için Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulundan bir aylık  ek süre talep edilmesini kararlaştırmıştır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunun 2.10.2003 tarihli İkinci Birleşiminde, 781 sayılı kararla Komisyonumuza 07.10.2003 tarihinden başlamak üzere bir aylık ek süre verilmiştir.

Komisyonumuz Araştırma Önergesinde yer alan konu hakkında bilgi edinmek üzere, ilgili kamu ve özel kuruluş temsilcilerini davet ederek görüşlerini almış, konu ile ilgili her türlü bilgi ve belgeyi temin etmiş, Samsun’a giderek her iki Mobil Santralde de incelemelerde bulunmuş ve Araştırmanın sonuçlandırılmasına esas olacak Raporunu Anayasal süresi içerisinde hazırlayarak Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na arz etmiştir.